The European labour market: fair and genuine?

Oratie: mw. prof.mr.dr. M.S. Houwerzijl, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: The European labour market: fair and genuine?

Leeropdracht: Europees en vergelijkend arbeidsrecht, vanwege Stichting Versym

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

De eurocrisis en de oplopende (jeugd)werkloosheid behoren tot de grootste problemen van onze tijd. Beide nopen tot het doorbreken van schotten tussen nationale arbeidsmarkten en de ontwikkeling van een ‘genuine European labour market’. Maar hoe ervoor te zorgen dat de ‘genuine European labour market’ van morgen ook een ‘fair European labour market’ is? Daarover gaat de oratie van prof.dr. Mijke Houwerzijl, bijzonder hoogleraar Europees en rechtsvergelijkend arbeidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Allereerst is het nodig dat wetgeving en rechtspraak zich richten op het doorbreken van grenzen tussen de nationale arbeidsmarkten, in plaats van werknemers gekunsteld te blijven koppelen aan een nationale arbeidsmarkt, stelt Houwerzijl. Tegelijkertijd moet het recht om je voor arbeid te mogen - maar niet noodzakelijk te hoeven - verplaatsen weer voorop komen te staan, net zoals dat oorspronkelijk bij de instelling van het vrij verkeer van werknemers het geval was. Aan de ontkoppeling van toegang tot en gelijke rechten op de arbeidsmarkt moet een halt toe worden geroepen. Ten slotte zijn praktische experimenten en nader onderzoek nodig om de ontwikkeling te stimuleren van een toekomstige laag van transnationaal of zelfs ‘federaal’ Europees sociaal recht.

Europeanisering van de arbeidsmarkt is deels het gevolg van de Europeanisering van de aanbestedings- en uitzendmarkt. Ook de Europeanisering van het hoger onderwijs draagt zijn steentje bij. Bovendien maken goedkopere vliegtarieven en technologische ontwikkelingen zoals Skype het werken over grotere geografische afstanden mogelijk. En internationaal solliciteren is met digitale vacaturesites veel gemakkelijker dan vroeger.

Vooral tijdelijke en hybride vormen van geografische arbeidsmobiliteit zijn in opmars: de moderne ‘Europese werknemer’ werkt vaak tijdelijk of structureel in een ander land dan waar hij woont. Ook het cyclisch of gelijktijdig werken in meerdere lidstaten neemt toe. Dit zorgt voor afstemmings- en handhavingsproblemen bij het vaststellen van het toepasselijke arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht. Ondernemers en intermediairs maken lucratief gebruik van de verschillen tussen de nationale stelsels: zeker aan de onderkant van de arbeidsmarkt kenmerkt de nieuwe Europese arbeidsmobiliteit zich door moordende concurrentie op goedkope arbeid. Dit zorgt voor maatschappelijke onvrede en angst voor ‘sociale dumping’, ‘sociale fraude’ en ‘sociale zekerheidstoerisme’.