Deadly combinations. Hybrid incompatibilities in the parasitic wasp genus Nasonia

Promotie: mw. T. Ferber-Koevoets, 14.30 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Deadly combinations. Hybrid incompatibilities in the parasitic wasp genus Nasonia

Promotor(s): prof.dr. L.W. Beukeboom

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Invloed man zijn en DNA-hoeveelheid bij soortvorming parasitaire wespen

Sinds Darwin’s The Origin of Species is er veel onderzoek gedaan naar de processen die een rol spelen bij soortvorming. Het promotieonderzoek van Tosca Koevoets richt zich op het vroege stadium in het proces van soortvorming.

Wanneer groepen niet meer in contact staan met elkaar, zullen ze langzaam ten gaan veranderen ten opzichte van elkaar, totdat zij verschillende soorten zijn geworden. Uiteindelijk zullen deze soorten genetisch zo veranderd zijn, dat het combineren van DNA van de verschillende soorten niet meer mogelijk is, wat tot uiting komt in allerlei problemen in de hybride nakomelingen. Deze problemen blijken in het beginstadium van soortvorming anders te zijn in mannen dan in vrouwen. Om te onderzoeken waar dit door komt, maakte Koevoets gebruik van parasitaire wespensoorten uit het geslacht Nasonia.

Wespen hebben geen geslachtschromosomen, maar vrouwen ontstaan uit bevruchte eitjes en mannen uit onbevruchte eitjes. Vrouwen hebben dus twee keer zoveel DNA als mannen. Ook bij wespen bleken mannen kwetsbaarder voor hybridisatie dan vrouwen. Deze kwetsbaarheid werd zelfs nog groter onder stressomstandigheden. Dit werd veroorzaakt doordat mannen minder genetische variatie hebben, maar ook doordat ze überhaupt minder DNA hebben. Via een genetische techniek kunnen we er voor zorgen dat bevruchte eitjes (dus eigenlijk bestemd om vrouw te worden) zich tot man ontwikkelen. Daardoor kon onderzocht worden wat belangrijker is: man zijn of de hoeveelheid DNA. Natuurlijk lag het antwoord in het midden; beide facetten bleken belangrijk. Dit onderzoek toont aan dat genetische interacties, de hoeveelheid DNA en de genetische variatie belangrijke aspecten zijn bij het ontstaan van soorten.

Tosca Koevoets (‘s-Gravenhage, 1983) studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar zij haar promotieonderzoek deed bij Evolutionaire genetica, Center for Ecological and Evolutionary Studies (CEES). Dit promotieonderzoek valt binnen het werk van prof. L.W. Beukeboom aan de genetica van soortsvorming. Haar onderzoek werd gefinancierd door NWO (ALW en de Pionierbeurs van Leo Beukeboom. Inmiddels is zij werkzaam als geneticus bij het zaadveredelingsbedrijf Nickerson-Zwaan.