Weefselherstel versus fibrose; Dr. Jekyll en Mr. Hyde

Oratie: dhr. prof.dr. R.A. Bank, 16.15 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Weefselherstel versus fibrose; Dr. Jekyll en Mr. Hyde

Leeropdracht: Medische biologie, i.h.b. de matrix biologie en weefselherstel

Faculteit: Medische Wetenschappen

De oratie van prof.dr. Ruud Bank gaat over fibrose. Bij veel chronische ziekten ontstaat er voortdurend schade aan organen waarbij gezonde cellen verloren gaan. Op die plaatsen ontstaan littekens door de vorming van bindweefsel (voornamelijk het eiwit collageen), waardoor andere cellen geen kans meer krijgen om normaal weefsel aan te maken. Dit verlies aan functioneel weefsel door de pathologische opstapeling van collageen leidt tot aantasting van orgaanfuncties.

Bank vertelt in zijn oratie dat fibrose in de Westerse wereld doodsoorzaak nummer één is, en dus niet hart- en vaatziekten of kanker. De schatting is dat 45% van de sterfgevallen toe te schrijven is aan de één of andere vorm van fibrose. Fibrose is sterk gerelateerd aan veroudering: hoe hoger de leeftijd, hoe vaker het voorkomt. Maar ook bij jonge mensen kan het optreden, zoals bij acute beschadigingen (brandwonden, hartinfarct). Ongeacht leeftijd, ziekteoorzaak of orgaan, is het eindpunt van fibrose altijd hetzelfde: een excessieve hoeveelheid collageen die niet wordt afgebroken.

Een beter begrip van de aanmaak en afbraak van collageen, en het kunnen ingrijpen in deze processen, levert een aanzienlijke bijdrage op aan het vertragen of zelfs voorkomen van functieverlies van een scala van organen bij een groot aantal ziekten. Er zijn tal van aanwijzingen dat fibrose een universeel proces is, maar ondanks dat bestaat er nog geen behandeling voor fibrose. De cellen die een belangrijke rol spelen bij fibrose, macrofagen en fibroblasten, zijn nogal plastisch en kunnen afhankelijk van de situatie verschillende fenotypen aannemen. De ene keer bezitten ze goede eigenschappen en lijken ze op Dr. Jekyll, de andere keer spreiden ze slechte eigenschappen tentoon en lijken ze meer op Mr. Hyde. De truc is nu om deze cellen te temmen, aldus Bank.