Professionaliteit vertrouwenspersonen moet beter

De functie van vertrouwenspersoon is door de jaren heen steeds zwaarder geworden. Vertrouwenspersonen moeten slachtoffers van seksuele intimidatie opvangen en begeleiden, maar ook optreden bij pesten, agressie en discriminatie op de werkvloer. De professionaliteit van de beroepsgroep is echter onvoldoende; het is hoog tijd voor een gecertificeerde opleiding, stelt gedragskundige Carla Goosen vast. ‘Deze functie kun je er niet zomaar even bij doen, zoals nog vaak het geval is.’ Goosen promoveert op 17 november 2011 op haar onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen.   

Seksuele intimidatie, pesten, agressie en discriminatie op de werkvloer: Nederlandse werkgevers zijn bij wet verplicht hun werknemers ertegen te beschermen. De vertrouwenspersoon speelt hierbij een cruciale rol. Is er een slecht functionerende vertrouwenspersoon en een werknemer raakt ziek of overspannen door te grote psychosociale belasting, dan kan de werkgever een forse schadeclaim verwachten. En andersom: is er wel een vertrouwenspersoon, maar heeft de werknemer deze niet geraadpleegd, dan kan hij of zij de werkgever niet aansprakelijk stellen. 

Taken en competenties

Hoe belangrijk de vertrouwenspersoon ook is, hij of zij is vaak niet onafhankelijk genoeg. Er is geen erkend diploma en vaak is het een functie die een van de werknemers ‘erbij’ doet. Of niet. ‘Je kunt nu nog vertrouwenspersoon op je deur hebben staan, en er nauwelijks iets aan doen,’ aldus promovenda Carla Goosen. Zij analyseerde de ervaringen van vertrouwenspersonen en professionals die veel met vertrouwenspersonen te maken hebben, waaronder gedragskundigen, juristen en beleidsmakers. Op basis hiervan stelde ze vast welke taken vertrouwenspersonen hebben en over welke competenties ze moeten beschikken. Behalve over gedragskundige kennis, moeten vertrouwenspersonen over juridische en organisatiekundige kennis beschikken, concludeert Goosen.  

Erkend diploma

Vertrouwenspersonen moeten medewerkers die te kampen hebben met psychosociale belasting opvangen en begeleiden, zij moeten hen voorlichten en informeren en zij moeten leidinggevenden gevraagd en ongevraagd adviseren over knelpunten in het beleid, stelt Goosen vast. Ook bracht ze alle subtaken en de benodigde competenties gedetailleerd in kaart. Het onderzoek legt de basis voor een nieuwe, gecertificeerde en in de toekomst verplichte opleiding voor vertrouwenspersonen, die de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen vanaf januari 2012 zal ontwikkelen in samenspraak met opleidingsinstituten.  

Pittige functie

De nieuwe opleiding moet garanderen dat een vertrouwenspersoon beter op zijn of haar taak is voorbereid, en absoluut onafhankelijk zal functioneren. Goosen: ‘Het gaat om een pittige en ook best solistische functie. Je moet je rug in heel moeilijke situaties recht kunnen houden. Je moet voor werknemers heel toegankelijk zijn en je moet ze totale geheimhouding kunnen garanderen. Daarom is de functie ook niet te combineren met een functie als bedrijfsmaatschappelijk werker, bedrijfsarts of P&O’er. Tegelijkertijd moet je leidinggevenden signalen aanreiken over overschrijdend machtsgebruik. Daarbij moet je je niet zomaar omver laten blazen.’  

Ellende besparen

Door psychosociale overbelasting te voorkomen, of het in een vroeg stadium te onderkennen kan een professionele vertrouwenspersoon werknemers en werkgevers veel ellende besparen, aldus Goosen. ‘In het voorjuridische traject kan veel schade worden voorkomen. Gaan er eenmaal klachtenprocedures lopen tussen partijen of komen er rechtszaken tussen werkgever en werknemer, dan is dat niet alleen bijzonder kostbaar, maar ook zeer slecht voor de sfeer in een bedrijf. Voor je het weet, zie je als werkgever je beste personeel vertrekken.’ 

Curriculum vitae

Carla Goosen (Wijhe, 1953) werkt als therapeut in de GGZ en als vertrouwenspersoon, klachtonderzoeker en mediator. Ze behaalde in 2005 haar Master of Dispute Resolution aan de Universiteit van Amsterdam; nu promoveert ze in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen bij prof.dr. M.C. Timmerman en prof.dr. A.E.M.G. Minnaert. De titel van het proefschrift is In vertrouwen. Een onderzoek naar de professionaliteit van de vertrouwenspersoon seksuele intimidatie. 

Meer informatie

- via de afdeling Communicatie, tel. 050-363 4444, e-mail: communicatie rug.nl

- Het proefschrift is verkrijgbaar bij de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen: via “ reageren” en o.v.v. 'bestelling onderzoek in vertrouwen': http://www.lvvv.nl/