Open normen in het Europees consumentenrecht. De oneerlijkheidsnorm in vergelijkend perspectief

Promotie: mw. C.M.D.S. Pavillon, 16.15 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Open normen in het Europees consumentenrecht. De oneerlijkheidsnorm in vergelijkend perspectief

Promotor(s): prof.dr. M.H. Wissink, prof.dr. H.B. Krans

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

Open geformuleerde normen staan harmonisatie consumentenbescherming in de weg

Geniet de Europese consument overal in de EU dezelfde (minimale) bescherming? Dit is wel waar de interne markt om vraagt, volgens de Europese wetgever, die hiertoe richtlijnen heeft uitgevaardigd. Omdat de markt volop in beweging is, maar ook omdat lidstaten het niet zomaar eens werden over wat precies verboden zou moeten worden, bevatten deze richtlijnen een open geformuleerd verbod op onder meer oneerlijke contractbedingen en oneerlijke handelspraktijken. Open normen hebben als voordeel dat zij maatwerk toestaan. Hun onbepaaldheid kan echter leiden tot uitlegverschillen. Om die reden gaan harmonisatie en open normen moeilijk samen. Charlotte Pavillon onderzocht in hoeverre er sprake is, dan wel sprake kan zijn, van een geharmoniseerde uitleg en toepassing van de open normen uit de Richtlijn oneerlijke bedingen en de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken.

Is een opzegtermijn van meer dan één maand in een duurovereenkomst tussen een handelaar en een consument in de hele EU zonder meer oneerlijk? Maakt het uit of daar een lagere abonnementsprijs tegenover staat? Hangt de oneerlijkheid van de termijn af van de vraag of de consument op die termijn is gewezen? Of is van belang dat een nationale consumentenorganisatie bij de totstandkoming van de voorwaarde betrokken is geweest? In Nederland verbiedt de initiatiefwet Van Dam, die in januari 2012 in werking treedt, dat de consument een opzegtermijn van meer dan één maand wordt opgelegd. In Frankrijk daarentegen is beslissend of de handelaar aan dezelfde termijn is gebonden en of er kosten aan het opzeggen zijn verbonden. En in Engeland geeft de vraag of de consument over het beding is geïnformeerd mogelijk de doorslag.

Charlotte Pavillon ging na hoe beide open oneerlijkheidsnormen in Nederland, Frankrijk en Engeland worden uitgelegd en toegepast en keek naar de nationale omzettings- en handhavingskeuzes. Het bleek dat in de onderzochte lidstaten verschillend met de open normen wordt omgegaan en dat Europese harmonisatie in de praktijk uitblijft.

Pavillon vergeleek de invloed van het nationale en het Europese referentiekader op de uitleg en toepassing van de oneerlijkheidsnormen. Zij concludeert dat de beschikbare Europese ‘handvatten’ niet in staat zijn om een geharmoniseerde uitleg en toepassing van die normen te bewerkstelligen en stelt verschillende maatregelen voor die de harmonisatie in de praktijk kunnen bevorderen. Meer transnationaal overleg tussen wetgevers en tussen handhavende instanties, een minder op de bijzondere omstandigheden van het geval gerichte toets waarbij gebruik wordt gemaakt van vaste, geobjectiveerde gezichtspunten, en een eenduidige uitleg van de open normen door het Hof van Justitie zouden de harmonisatie in de praktijk ten goede komen. Met andere woorden: de harmonisatie van open normen vergt meer afstemming, abstractie en autonome interpretatie.

Charlotte Pavillon (Groningen, 1980) studeerde Beleid en Bestuur in Internationale Organisaties, alsmede Europees en Internationaal Recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar onderzoek bij de vakgroep Privaatrecht en Notarieel recht. Zij is thans postdoc onderzoekster bij het Groningen Centre for Law and Governance. Van het proefschrift verschijnt een handelseditie bij uitgeverij Kluwer.