The Kenyan hippo. Population dynamics, impacts on riparian vegetation and conflicts with humans

Promotie: dhr. E.M. Kanga, 14.30 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: The Kenyan hippo. Population dynamics, impacts on riparian vegetation and conflicts with humans

Promotor(s): prof.dr. H. Olff

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Nijlpaard is een imposante verschijning in een kwetsbare situatie

Nijlpaarden zijn sinds mensenheugenis in contact geweest met mensen en spreken al even lang tot de verbeelding. In de tijd van de Egyptische farao's werden ze zelfs vereerd als goden. Het feit dat nijlpaarden niet alleen het water als habitat hebben, maar ’s nachts ook rondstruinen op de rivieroevers, maakt, in combinatie met hun lichaamsgewicht van meer dan 1000 kilo, dat ze een grote ecologische invloed uitoefenen op hun leefgebied en bovendien geregeld in conflict komen met de mens. Dit laatste zelfs meer en meer. Erustus Mutembei Kanga toont in zijn proefschrift aan dat in Kenia het aantal nijlpaard-mensconflicten met een factor 26 is toegenomen tussen 1997-2008. In die periode vervijfvoudigde de populatie nijlpaarden, ondanks een dramatische achteruitgang van hun leefgebied. Kanga deed zijn onderzoek in één van Kenia’s belangrijkse natuurgebieden, de Masai Mara, waar hij de nijlpaarden telde langs 155 km van de Mararivier.

Kenmerkend voor de Afrikaanse savannes is dat er veel grote grazende zoogdieren leven, maar ze hebben in toenemende mate te maken met degradatie, fragmentatie en verlies van habitats, vooral in en rond natuurgebieden. De uitbreiding van nederzettingen en de landbouw heeft een grote negatieve invloed op de verspreiding en de talrijkheid van wilde grazers, zowel op het niveau van de populatie als op het niveau van de levensgemeenschap. Het nijlpaard heeft vooral last van het verlies van essentiële weidegronden door uitbreiding van de landbouw en nederzettingen en van de illegale jacht voor bushmeat en ivoor, ‘wraak’-moorden voor de vernietiging van gewassen en de toenemende druk op de zoetwatervoorraden.

Uit recente schattingen over 1996 tot 2004 blijkt dat er ongeveer 125.000 -148.000 nijlpaarden voorkomen in versnipperde populaties in rivieren, meren en andere watergebieden van 36 Afrikaanse landen. Twintig landen laten dalende aantallen nijlpaarden zien, zeven hebben populaties van een onbekende status, negen hebben stabiele populaties en in drie landen (Algerije, Egypte en Mauritanië) zijn nijlpaarden uitgestorven. Op basis van deze geschatte wereldpopulatie, in combinatie met intensivering van het behoud bedreigingen, is het nijlpaard gecategoriseerd als ’kwetsbaar’ op de IUCN Rode Lijst in 2006.

Ondanks zijn imposante afmetingen, zijn kwetsbare status en zijn begrazingseffecten op oeverhabitats en de groeiende conflicten met mensen, is er toch verbazend weinig bekend over het nijlpaard in veel delen van zijn leefomgeving, waaronder Kenia, waar de soort officieel is beschermd sinds 1920. Daarom is onderzoek naar dit dier noodzakelijk om de oorzaken te begrijpen van populatiefluctuaties.

De bescherming van de oevers van rivieren en wetland-habitats en de controle op het stropen van nijlpaarden zijn volgens Kanga uiterst belangrijk voor de instandhouding van de nijlpaardenpopulaties, evenals maatregelen ter preventie van het opdrogen van waterlopen als gevolg van ontbossing, de stijgende waterwinning en opwarming van de aarde en de achteruitgang van habitats langs rivieren.

Erustus Mutembei Kanga (Kenya, 1969) studeerde aan de universiteit van Nairobi. Zijn promotieonderzoek deed hij bij de afdelingen COCON en CEES van de afdeling Levenswetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek werd gefinancierd door de NUFFIC. Kanga was en blijft in dienst van Kenya Wildlife Service.