Bouwen aan systemen

Oratie: dhr. prof.dr. A.K. Groen, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Bouwen aan systemen

Leeropdracht: Kindergeneeskunde, in het bijzonder de systeembiologie

Faculteit: Medische Wetenschappen

 

In zijn oratie gaat prof.dr. Bert Groen in op recente ontwikkelingen binnen de kindergeneeskunde. Hij verwacht dat de nieuwe integratieve systeembiologische benadering kan leiden tot een nieuw soort diagnostiek voor vooralsnog onbegrepen ziekten, zoals metabole afwijkingen zonder duidelijke etiologie bij jonge kinderen.

Biologische systemen bestaan uit een groot aantal zeer verschillende componenten. De systeembiologie beoogt niet alleen de functie van de componenten (zoals DNA, lipiden en eiwitten) te doorgronden, maar vooral ook de dynamische interacties die de verschillende componenten verbinden. De gedachte achter een dergelijke holistische benadering is zeker niet nieuw, maar het wachten was op de recente revolutionaire technologische vooruitgang om de holistische benadering ook werkelijk in de onderzoekspraktijk toe te passen.

De integratie van genomics, proteomics en metabolomics waarmee steeds grotere hoeveelheden genen, eiwitten en stofwisselingsproducten in cellen in kaart worden gebracht, maakt het mogelijk complexe samenhangen te onderzoeken. Deze interacties zijn zo complex dat ze zonder gebruik te maken van uitgebreide computermodellen niet bestudeerd kunnen worden.

Deze nieuwe integratieve benadering zal in Groningen op een aantal fronten ingezet worden. In het interfacultaire ‘Systems Biology Center of Energy Metabolism and Ageing’ wordt de systeembiologie ingezet om een beter begrip te krijgen over de processen die betrokken zijn bij veroudering. Dit centrum wordt gehuisvest in het in aanbouw zijnde ‘European Reseach Institute on the Biology of Ageing’ (ERIBA).

Naast dit fundamentele onderzoek wordt de systeembiologische benadering ook ontwikkeld om tot een nieuw soort diagnostiek te komen voor vooralsnog onbegrepen ziekten. In de kinderkliniek presenteren zich vaak patiënten met metabole afwijkingen zonder duidelijke etiologie. Deze groep van afwijkingen wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt door clusters van enzyminsufficiënties, die verstoringen veroorzaken in metabole netwerken. Door de integratieve systeembiologische benadering moet duidelijk worden wat de onderliggende oorzaak is van de metabole afwijkingen waarmee de patiënten zich presenteren en hoe de metabole netwerken weer in balans gebracht kunnen worden.