Passieve persoonlijkheid hoger risico op overgewicht en diabetes

Mensen met een passieve persoonlijkheid hebben een hoger risico op overgewicht en daaraan gerelateerde ziektes als type 2 diabetes, ontdekte Gretha Boersma. Maar er is ook goed nieuws, aldus Boersma: ‘Ze zijn vaak veel beter te behandelen dan proactieve persoonlijkheden, die weliswaar minder snel overgewichtontwikkelen, maar minder ontvankelijk zijn voor “life style” interventies.’ Boersma promoveert 7 maart 2011 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Sommige mensen ontwikkelen snel overgewicht en type 2 diabetes. Anderen niet, ook al bevinden ze zich in een vergelijkbare situatie. Door deze individuele verschillen wordt de behandeling van aan overgewicht gerelateerde ziektes sterk bemoeilijkt.

Binnenvetter of extravert

Boersma deed onderzoek naar de oorzaak van de verschillen aan de hand van een diermodel met twee verschillende persoonlijkheidstypes: ratten met een passieve coping style tegenover ratten met een proactieve manier van omgaan met stress. Boersma: ‘Een passieve persoonlijkheid gaat stress uit de weg, is doorgaans een binnenvetter, is laag agressief en niet impulsief. Proactieve persoonlijkheden zijn extravert, impulsief, wat agressiever en hebben een sterke drang om routines te volgen. Deze types zie je zowel bij mensen als bij dieren.’

Lichamelijk actief

In een situatie met standaard voer en een standaard kooi bleek al snel dat de passieve dieren sneller insulineresistentie (een eerste stap in de richting van type 2 diabetes) ontwikkelden. Echter, wanneer de dieren een loopwiel tot hun beschikking krijgen, blijken de passieve dieren plotseling een toegenomen fysieke activiteit te vertonen. Dit gebeurde met name als hun dieet een hoger vetgehalte kreeg. Boersma: ‘De passieve dieren gingen hun dieet compenseren door meer rondjes te lopen in het loopwiel. Maar de proactieve dieren bleven bij hun oude ritme. Ze liepen net zoveel rondjes als bij het normale dieet.’

Zittend werk

Deze laatste situatie is volgens Boersma vergelijkbaar met die van mensen. ‘Veel mensen hebben weinig beweging tijdens hun (zittende) werk. Daarbij hebben we de hele dag toegang tot voedsel. Passieve persoonlijkheden ontwikkelen in dergelijke omstandigheden relatief snel gewichtsproblemen en daaraan gerelateerde ziektes.

Rustdag na training

Dat interventies beter aanslaan bij passieve persoonlijkheden, bleek ook uit een pilotstudie waarbij mensen met overgewicht een trainingsprogramma volgden. Boersma: ‘ Hoewel de training voor beide persoonlijkheden een positief effect had, lieten mensen met een passieve persoonlijkheid tijdens de trainingen meer activiteit zien. Helaas compenseerden ze een deel met verminderde activiteit op de ‘rustdagen’. Dit gebeurde niet bij de proactieve persoonlijkheden. Gehecht aan routine bleven zij de overige dagen even actief als ze waren voor hun deelname aan het trainingsprogramma.

Behandeling op maat

‘Maar wanneer de ‘passieve’ mensen bewust werden gemaakt van hun compensatiegedrag, bleken ze in staat hun activiteit te verhogen en boekten hierdoor betere resultaten,’ zegt Boersma. Passieve persoonlijkheden blijken, net als bij de rattenstudie, gevoeliger te zijn voor invloeden uit hun omgeving in vergelijking met de proactieve persoonlijkheden. Dit heeft belangrijke gevolgen voor de behandelingsmethoden van type 2 diabetes, denkt Boersma. ‘Houd rekening met de interactie tussen de leefomgeving van de patiënt en zijn persoonlijkheidstype en kies een behandelingsmethode die daarbij past.’

Dagelijks trainingsschema

In de praktijk is deze stap volgens Boersma eenvoudig te nemen. ‘Het type persoonlijkheid is makkelijk te achterhalen en zo krijg je een objectiever beeld van de benodigde behandeling. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat je bij de behandeling van een meer passief persoon een dagelijks trainingschema op moet stellen. Dan kunnen ze niet meer compenseren. Meer proactieve types zouden meer gebaat zijn bij sporten waarbij ze de competitie met anderen kunnen aangaan.’

Curriculum vitae

Gretha J. Boersma (Drachten, 1982) studeerde Biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze promoveert bij prof.dr. Anton J.W. Scheurink en prof.dr. Gertjan van Dijk. De titel van het proefschrift is: Personality and the pathophysiology of energy metabolism. Boersma ontving in december een Rubicon beurs van NWO en begint daarmee op 1 april als post-doc bij de Department of Behavioral Neurosciences aan de Johns Hopkins University in Baltimore, VS.

Noot voor de pers

Meer informatie: Gretha Boersma, tel. 050-363 2345, e-mail: g.j.boersma rug.nl