Het zijn de kleine dingen die het doen

Oratie: mw. prof.dr. A. van den Berg, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Het zijn de kleine dingen die het doen

Leeropdracht: Moleculaire pathologie van maligne lymfomen

Faculteit: Medische Wetenschappen

In de afgelopen tien jaar is duidelijk geworden dat er niet alleen RNA transcriptie plaatsvindt van de ruim 20.000 eiwitcoderende genen, maar dat het grootste gedeelte van ons erfelijke materiaal, oftewel het DNA, wordt afgeschreven als niet eiwitcoderende RNA moleculen. Opmerkelijk is dat het aantal niet coderende RNA moleculen zelfs vele malen groter is dan het aantal eiwitcoderende RNA moleculen. Deze niet coderende RNA moleculen (n>1.000.000) worden onderverdeeld in verschillende families op basis van lengte, positie in het genoom en homologie met andere organismen. De microRNAs vormen een relatief kleine familie met ongeveer 1.000 verschillende leden.

Anke van den Berg richt zich in haar oratie op de rol van microRNAs in de pathogenese van lymfomen. Lymfoom of lymfklierkanker is een verzamelnaam voor verschillende vormen van kanker van de witte bloedcellen. Al jarenlang wordt er veel onderzoek gedaan naar de pathogenese van lymfomen, waarbij de aandacht veelal was gericht op de rol van eiwit coderende genen. Van den Berg geeft een overzicht van de huidige kennis op het gebied van de microRNAs en gaat daarnaast in op de rol die microRNAs spelen bij het ontstaan van lymfomen. Centraal staan de moleculair biologische achtergronden en de pathogenese.

Op basis van de huidige kennis is het duidelijk dat naast de eiwit coderende genen ook de microRNAs een essentiële rol spelen bij het goed functioneren van de cel. Ontregeling van de microRNAs kan resulteren in transformatie van een normale cel tot een tumor cel. Onderzoek van de groep van Van den Berg en anderen heeft het belang van deze kleine RNA moleculen bij de pathogenese van lymfomen duidelijk aangetoond.

Het belang van dit soort onderzoek voor de patiënt wordt duidelijk op drie verschillende aspecten; het stellen van de juiste diagnose, het bepalen van de prognose en als therapeutisch target. In de nabije toekomst zal het wetenschappelijk onderzoek zich ook steeds meer gaan richten op andere niet coderende RNA moleculen. Nieuwe therapeutische - op microRNA en niet coderende RNA moleculen gebaseerde - strategieën zullen zeker tot de mogelijkheden gaan behoren voor de behandeling van patiënten met kanker of lymfomen.