Brenda Bartelink: 'Discussie rol religie in de strijd tegen HIV en Aids werkt contraproductief'

Het debat over religie en HIV en Aids wordt versmald tot een gevecht over het gebruik van en verbod op condooms. Contraproductief, vindt Brenda Bartelink, godsdienstwetenschapper aan Rijksuniversiteit Groningen. ‘Deze discussie leidt tot verschillende misvattingen over de cruciale en positieve rol van religie in de strijd tegen HIV en Aids. Het is heel belangrijk om ook te zien wat er wèl gebeurt.’

‘Het debat over preventie van HIV en Aids is niet te reduceren tot het prediken van seksuele onthouding en huwelijkse trouw enerzijds of de promotie van condooms anderzijds’, vindt Bartelink. ‘Het gaat om het recht van mensen om hun eigen keuzes te maken in hoe zij zich beschermen tegen HIV en Aids. Een voortdurende nadruk op grote ideologische verschillen staat een pragmatische samenwerking in de weg.’

Voortvarende aanpak

Een belangrijke misvatting is dat religieuze instituties, zoals de katholieke kerk, alleen een belemmering zijn bij een voortvarende aanpak tegen de HIV en Aidsproblematiek. In Afrikaanse landen zijn kerken en religieuze organisaties een belangrijke aanbieder van gezondheidszorg en onderwijs. In Tanzania verzorgen zij bijvoorbeeld maar liefst veertig procent van het totale aanbod. Deze organisaties werden dus al in een vroeg stadium geconfronteerd met het leed van mensen die besmet zijn met HIV en van kinderen die hun ouders verliezen aan AIDS. En met de enorme gevolgen voor bijvoorbeeld het onderwijs waarin onderwijzers zelf ziek worden als gevolg van AIDS.

Diversiteit in visies

Bartelink: ‘In eerste instantie namen kerken en religieuze instituties vooral een zorgtaak op zich, maar vanaf eind jaren negentig werd ook preventie steeds belangrijker.’ Dat Paus Benedictus XVI begin dit jaar opnieuw verkondigde dat het gebruik van condooms geen oplossing is voor de HIV / Aidsproblematiek doet daar niets aan af. ‘In de praktijk is er veel meer diversiteit te zien in meningen en visies. Er zijn er ook christelijke organisaties die wèl condooms uitdelen. En in Oeganda geeft een non op een heel open manier seksuele voorlichting aan meisjes. Inclusief het gebruik van condooms.’

Sleutel tot gemeenschap

Ook niet onbelangrijk is de rol die religieuze leiders spelen in de vaak kleine gemeenschappen. ‘Goede contacten met lokale religieuze leiders zijn de sleutel tot de gemeenschap. Voor ontwikkelingsorganisaties is het belangrijk om deze dominees, priesters en imams te betrekken bij hun HIV en Aidsprogramma’s.’

Seksuele voorlichting

Een tweede misvatting is dat religie een belemmerende factor is bij gesprekken over seksualiteit. Bartelink: ‘De verschillen tussen seculiere en religieuze organisaties zijn een stuk kleiner dan mensen geneigd zijn te denken. Ook seculiere organisaties zijn voorzichtig in het bespreekbaar maken vanseksualiteit, voor of buiten het huwelijk. Voorlichting geven aan kinderen is alleen mogelijk als ze het vertrouwen hebben van ouders, leraren en de gemeenschap.’

Draagvlak voor samenwerking

Misvatting nummer drie heeft vooral betrekking op de veronderstelde tegenstellingen tussenprogressieve Europese organisaties en conservatieve religieuze instituties. In de praktijk blijkt er wel degelijk draagvlak te zijn voor samenwerking tussen deze partijen, merkt Bartelink. ‘Verschillende netwerken in de strijd tegen HIV en Aids brengen Westerse, Afrikaanse, religieuze en seculiere organisaties samen.’ Een voorbeeld hiervan is INERELA+, een netwerk dat is opgericht door een Anglicaanse priester die zelf HIV positief is. Zij trainen andere religieuze leiders hoe ze voorlichting kunnen geven over Aids en HIV. Ook Educaids is een netwerk van voornamelijk christelijk geïnspireerde organisaties dat zich inzet voor de verbetering van seksuele voorlichting in het onderwijs.

Curriculum vitae

Drs. Brenda Bartelink (1977) studeerde Godsdienstwetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Momenteel doet ze promotieonderzoek naar religie en ontwikkelingssamenwerking. Hiervoor deed ze onder andere veldwerk in Oeganda, waar ze discussies van christelijke organisaties over HIV/AIDS preventie en seksuele voorlichting optekende in het kader van een case study over het netwerk Educaids.

Actualiteitencollege

Op donderdag 10 december om 19.30 uur wordt in het kader van Wereld Aids Dag een actualiteitencollege georganiseerd over ‘God, Aids en Afrika’ door de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de RUG. Het actualiteitencollege is vrij toegankelijk.

Noot voor de pers

Contact: Brenda Bartelink

---

In de pers

Nederlands Dagblad