1600 - 1700

• De opening van de universiteit (23 augustus 1614)
• De Broerstraat: Hart van de universiteit (1614)
• Studenten lokken in 1614 (1614)
• Wetenschap volgens het woord van God (1618)
• De Broerstraat anno 1643 (1643)
• Nieuw leven anatomisch theater (1654)
• Vrijwillige Studentencompagnie (1672)
• Johann Bernoulli (1695)

23 augustus 1614: De opening van de universiteit

Op 23 augustus vindt de opening van de Groningse universiteit plaats, opgericht door de Staten van het gewest Groningen en Ommelanden. De universiteit start met zes hoogleraren, verbonden aan de eerste vier faculteiten: theologie, rechten, geneeskunde, en de vrije kunsten. Er zijn maar liefst drie hele dagen uitgetrokken om de opening te vieren. Het feestbanket op de eerste dag duurt tot diep in de nacht. Er worden tal van feestdronken uitgebracht en naar verluidt is er aan eten geen gebrek (men spreekt over een "keur van spijs"). De feestelijkheden gaan verder met een optocht door de stad, en ook worden er verschillende redes voorgedragen.

1614: De Broerstraat: Hart van de universiteit

Hoewel het huidige Academiegebouw aan de Broerstraat pas uit het begin van de 20e eeuw stamt, was deze straat al vanaf het prille begin de plek waar de universiteit was gehuisvest. Aan de noordzijde van de Broerstraat bevonden zich het Menolda- en Sywenconvent, waar de collegezalen, de senaatskamer en de woningen van de hoogleraren waren ondergebracht. Aan de overzijde van de straat, in de kerk van het minderbroederklooster, bevonden zich de Aula en de Universiteitsbibliotheek. Gestorven academici kregen een plekje op het binnenhof van het voormalig klooster, dat dienst deed als academische begraafplaats.

1614: Studenten lokken in 1614

Net als nu werd er vroeger veel aandacht besteed aan het werven van studenten. Al in 1614 reikte de universiteit beurzen uit aan buitenlandse studenten om in Groningen te komen studeren. Een ander ludiek lokmiddel van de Nederlandse universiteiten was om de beroemdste professoren aan te stellen, en elkaar daarbij af te troeven door hoge bedragen voor deze academici te bieden. Vervolgens werden affiches met de collegeroosters van de professoren in binnen- en buiteland verspreid om studenten te lokken. Dit scheen ook voor Groningen te werken, want voor het eerste studiejaar schrijven zich 82 studenten in, onder wie dertig buitenlanders.

1618: Wetenschap volgens het woord van God

Sinds de oprichting in 1614 stond het geloof aan de universiteit hoog in het vaandel en was een degelijke calvinistische predikantenopleiding natuurlijk een ‘must’. Voor de post van hoogleraar theologie werd de zeer bekende theoloog Franciscus Gomarus gevraagd, die op dat moment een conflict uitvocht met collega-theoloog Jacobus Arminius over het probleem van de predestinatie. Als belangrijkste woordvoerder van de contraremonstranten of ‘preciezen’ was Gomarus van mening dat het leven van een mens is voorbestemd en dat de keuze of men in de hemel komt vooraf al bepaald is door God. Er is geen ruimte voor de mens voor het doen van eigen keuzes of goede daden, zoals Arminius’ ‘rekkelijken’ geloofden. Het conflict werd in 1619 beslecht en stelde Gomarus in het gelijk. Even daarvoor, in 1618, hadden de Staten van Stad en Ommelanden Gomarus kunnen overhalen het ambt van hoogleraar theologie en Hebreeuws te aanvaarden. Vanaf nu ging de universiteit een duidelijke, ‘preciezen’ koers varen. Onderwijs en wetenschap was gebaseerd op een zuivere, protestantse leer. Deze leer is tegenwoordig al lang verdwenen, maar leeft nog altijd voort in het wapen van de Rijksuniversiteit. Daar staat namelijk in het Latijn: 'Verbum Lucerna'. Afgekort betekent dit: 'Gods woord is een lamp voor onze voeten'.

27 maart 1643: De Broerstraat anno 1643

Dankzij de voor zijn tijd fenomenale kaarten van Egbert Haubois kunnen we een kijkje nemen in het Groningen van halverwege de 17e eeuw. Op deze uitsnede staat links het oude Academiegebouw aan de Broerstraat. Op de plek waar nu de Universiteitbibliotheek staat is heel mooi de oude Broerkerk met kerkhof te onderscheiden. De Oude Kijk heette gewoon Het Jaten ook de Swaanstraatwerd nog mooi geschreven. Het origineel van de kaart wordt bewaard door de Groninger Archieven.

1654: Nieuw leven anatomisch theater

Het vervallen en in onbruik geraakte anatomisch theater, dat sinds 1615 achter de Broerkerk was gehuisvest, wordt nieuw leven ingeblazen. Er is echter een tekort aan lijken om secties op te verrichten. De weerzin tegen secties is nog te groot en ook executies van misdadigers leveren te weinig lichamen op. Om het anatomisch onderwijs te redden heeft Henricus Eyssonius een plan. Door ziekenzorg te combineren met onderwijs kunnen de lichamen van overleden patiënten worden gebruikt voor de anatomische les. Dit plan wordt helaas door politieke onwil nooit uitgevoerd. Het idee om zorg te combineren met onderwijs is de basis van het anatomisch onderwijs, dat tot op de dag van vandaag een vast onderdeel is van het Groningse medische curriculum.

1672: Vrijwillige Studentencompagnie

Ze wilden op de gevaarlijkste plekken staan tijdens het beleg van Groningen, en liever vechten dan de wacht houden. De 150 leden van de Vrijwillige Studenten Compagnie waren niet voor een kleintje vervaard. Ze hadden zich aangemeld om hun stad te verdedigen, en dat was wat ze wilden doen. De compagnie zag het licht bij een eerdere aanval van Christoph Bernhard von Galen, de bischop van Munster, ook wel bekend als Bommen Berend. Bijna alle studenten die aan de universiteit stonden ingeschreven waren lid. Generaal Rabenhaupt, die de verdediging van de stad leidde, koos uit de studenten de meest geschikte soldaten. Tijdens de wacht zongen ze spottende liedjes over de bisschop van Munster. Eén student werd in zijn borst geschoten, maar overleefde die aanslag. De leden van de compagnie kregen na de oorlog van de rector magnificus een zilveren gedenkpenning, als dank voor hun plichtsbesef en moed. Het vaandel van de compagnie is nog altijd te bewonderen in het Universiteitsmuseum. 'Deo, Patriae et Academiae' staat er in gouden letters op de vlag: Voor God, Vaderland en Academie.

1695: Johann Bernoulli

In 1695 kreeg de Groningse universiteit eindelijk weer een hoogleraar wiskunde, nadat de leerstoel ruim 25 jaar onbezet was gebleven. De nieuwe hoogleraar was een topper: Johann Bernoulli, die in zijn tijd gold als een van de grootste wiskundigen van Europa. Hij ontwikkelde een wiskundig-natuurkundige theorie, die de snelste manier van beweging tussen twee punten weergaf. Een soort glijbaan. Deze theorie van de brachistochroon betekende een ware doorbraak in de wiskunde. De theorie van deze Groningse hoogleraar is vandaag de dag vereeuwigd als kunstwerk op het Zernike-complex.