Deel 5: Frits Zernike, alias MacGuyver

Zernike was een behendig experimentator en begenadigd knutselaar. Dat bleek al bij zijn verbeteringen aan de galvanometer, maar ook tijdens de dagelijkse bezigheden op het laboratorium aan de Westersingel in het centrum van Groningen. Het deel van het gebouw waar Zernike het grootste deel van zijn leven werkte staat er niet meer, maar gelukkig hebben we de foto’s nog!

Op bijgaande foto is zijn werkkamer te zien: een opeenstapeling van apparatuur, gereedschap en boeken. Het mooie van deze opname is dat veel van de instrumenten die door Zernike zijn gemaakt of verbeterd erop staan afgebeeld. Nog mooier is dat ze grotendeels ook fysiek aanwezig zijn in de collectie van het Universiteitsmuseum, deels met bijbehorende literatuur.

Voor zijn knutselpraktijken was natuurlijk materiaal nodig. Hoewel Zernike ooit gezegd schijnt te hebben dat het belangrijkste voorwerp voor een experiment een paperclip was, deinsde hij er niet voor terug om de werkkamers van anderen op het lab af te struinen, op zoek naar bruikbare onderdelen. Collega’s werden dan ook gewaarschuwd hun kamer af te sluiten en Zernike kreeg te horen dat hij ’s avonds niet meer alleen in het lab mocht zijn. Dankzij een welwillende conciërge, die na sluitingstijd een kelderraampje open liet staan, was het voor Zernike toch mogelijk om binnen te komen.

Maar ook buiten de deur bleek zijn handigheid: op een congres in Parijs bleef de lift, waarin Zernike en een aantal anderen zaten, steken tussen twee verdiepingen. Zernike zag de gegevens van de fabrikant op het typeplaatje staan en wist zich de technische details te herinneren. Met enige handgrepen kreeg hij, tot grote opluchting van de medepassagiers van de lift, het apparaat weer aan de praat. Of hij hier een paperclip bij gebruikte, vermeld het verhaal helaas niet.