Bekeerde voorouder uit de Molukken

Het doet een beetje vreemd aan. Deze voorouder uit de Molukse Babar-eilanden in Indonesië zit in de traditionele hurkhouding. Tegelijk is het figuurtje op een stoel geplaatst, een meubelstuk dat totaal niet thuishoort binnen de traditionele cultuur van de eilanden.

Het werd gemaakt rond 1900 en is een mooi voorbeeld van het vermengen van twee levensovertuigingen: de traditionele vooroudercultus en de christelijke invloed die met de VOC naar Ambon en de omliggende eilanden was gekomen.

Tot in de twintigste eeuw sneed een Babarese famlie een houten beeldje, wanneer iemand overleed. Zo’n beeldje zorgde ervoor dat de levenden contact konden leggen met de ‘schaduw’ of ziel van de overledene. Ze konden hem offers brengen en om raad vragen. Het beeldje toont het geslacht van de overledene, maar soms ook andere kenmerken, zoals hun beroep.

Rond 1900 kwam daar verandering in. Protestantse godsdienstleraren uit Ambon kwamen naar de eilanden en dwongen de plaatselijke bevolking zich te bekeren. De vooroudercultus kreeg het zwaar te verduren. Beelden van overledenen, die eeuwenlang bewaard waren gebleven, belandden in zee. Ook werden ze demonstratief verbrand – vaak op christelijke feestdagen.

Toch bleek het niet gemakkelijk om het oude geloof te verdrijven. Hoewel er talloze beelden verdwenen, ontstonden er ook nieuwe exemplaren: figuren waaraan je de christelijke overtuiging van de voorouder kon zien. Dan werd het op een stoel gezet – hét symbool van het Westerse christendom.

Ironisch genoeg is het vooroudergeloof nog springlevend op de Molukse eilanden. Het functioneert er – in een aangepaste vorm en zonder beelden – naast het christendom en een oprukkende islam.