Maak kennis met Mira Zhuk, specialist Open Educational Resources

“Open Educational Resources spelen een steeds grotere rol in het hoger onderwijs. Docenten kunnen hiermee sneller overschakelen naar online onderwijs en de materialen helpen hen bij het ontwikkelen van innovatieve middelen zonder de behoeftes en leerdoelen van studenten uit het oog te verliezen.”

Mira Zhuk is wetenschappelijk informatiespecialist bij de Universiteitsbibliotheek Groningen (UB). Ze ontwikkelt diensten die RUG-docenten ondersteunen op het gebied van Open Educational Resources (OER), auteursrecht en vrije licenties.

Wat zijn Open Educational Resources?

Open Educational Resources spelen een steeds grotere rol in het hoger onderwijs, vooral nu we snel moeten overgaan op online onderwijs en leren. OER vormen een onderdeel van open science en kunnen het beste worden omschreven als onderwijs-, leer- en onderzoeksmateriaal in verschillende vormen en media. De materialen bevinden zich in het publieke domein of zijn onder een open licentie gepubliceerd. Ze kunnen gratis worden opgeslagen, herzien, herschikt, hergebruikt en opnieuw worden gedeeld, zonder technische of financiële beperkingen (UNESCO’s Aanbeveling over OER uit 2019).

OER omvatten verschillende soorten materialen: van open tekstboeken en Massive Open Online Courses (MOOCs), tot filmpjes, studiehandleidingen, casussen en collegeaantekeningen.

Waar vind ik OER?

Er zijn talloze online platforms waar veel OER bij elkaar zijn gebracht. Ik wil u aanraden om eerst te beginnen bij onderstaande bronnen:

• Onderwijszoekmachines: Mason OER Metafinder, Oasis, CC Search;
• OER repository’s: Merlot, OER Commons;
• Open tekstboekencollecties: Open Textbook Library, LibreTexts, OpenStax;
• Multimediabibliotheken: Pixabay, Europeana, Sketchfab;
• Thematische collecties: STEM Interactive Simulations, Noba Project (Psychology), Open-i Biomedical Images.

Houd altijd het belang van het auteursrecht in uw achterhoofd, terwijl u deze en andere bronnen verkent. OER zijn altijd ofwel gepubliceerd onder een open licentie met bepaalde beperkingen (Creative Commons is hiervan de populairste) of ze bevinden zich in het publieke domein. Daarnaast beschikken veelgebruikte websites en multimedia repository’s, zoals Google en YouTube, vaak ook over de mogelijkheid om te filteren op verschillende licenties, waardoor u die ook kan gebruiken om OER binnen uw interessegebied te vinden.

Waarom zijn OER tegenwoordig zo relevant?

OER verminderen de financiële barrières voor toegang tot onderwijs, besparen middelen en maken maatwerk en lokalisatie van content mogelijk. Ook is de overgang naar online onderwijs en leren sneller en minder moeizaam, waarvan het belang nog maar eens wordt benadrukt door de huidige pandemie: studenten lopen er tegenaan dat materialen moeilijker te verkrijgen zijn en het werk van docenten is nog iets zwaarder geworden doordat vakken nu in een online vorm moeten worden gegoten.

Met behulp van OER kunnen docenten innovatieve materialen hergebruiken of ontwikkelen op zo’n manier dat de student centraal staat, en zijn of haar verschillende behoeftes en leerdoelen in acht worden genomen.

Daarnaast kunnen OER dienen als een optimaal alternatief voor auteursrechtelijk beschermde materialen. Wanneer een RUG-docent ervoor kiest om dergelijke auteursrechtelijk beschermde materialen te hergebruiken in zijn of haar vakken (bijvoorbeeld tijdens colleges of op Nestor), zorgt dat voor hoge kosten voor de RUG en haar faculteiten – geld dat beter aan andere onderwijsdoeleinden besteed had kunnen worden. Daarom moedigen wij RUG-docenten aan om, waar mogelijk, gratis bronnen en bronnen onder een open licentie te gebruiken. OER zijn hier een fantastische oplossing voor.

Hoe kan ik OER integreren in mijn onderwijs?

Een van de manieren waarop u OER kan integreren in uw onderwijs is door materialen onder open licentie die door anderen gemaakt zijn te hergebruiken en deze op te nemen in uw lesstof. Een bestaande cursus helemaal opnieuw vormgeven kan overweldigend zijn, maar u zou er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om te beginnen met één cursusonderdeel of vak. Ik wil u aanraden om pragmatisch te blijven en OER op één lijn te brengen met de leerdoelen van uw cursus.

Daarnaast kunnen OER die ontwikkeld zijn door uw vakgenoten ter inspiratie dienen voor de ontwikkeling van uw eigen cursussen. Kijk bijvoorbeeld eens hoe het onderwijs is opgezet bij een andere instelling, of doe ideeën op voor huiswerk en interactieve opdrachten (bijvoorbeeld via de CORA en Case Centre collecties).

Een andere manier om uw onderwijs te verrijken met OER is door nog een stap verder te gaan en zelf auteur van dergelijke open materialen te worden. Dit kunt u gemakkelijk doen door een vrije licentie aan uw werk toe te kennen, of dat nu om een wetenschappelijke publicatie, een boek, collegeslides of video-opnames gaat. Op Creative Commons License Chooser vindt u een tool die u helpt een geschikte licentie voor uw onderwijsmateriaal te kiezen. Het is belangrijk om te onthouden dat de RUG, anders dan bij wetenschappelijke publicaties, eigenaar is van het auteursrecht op alle onderwijsmiddelen gemaakt door RUG-medewerkers, tenzij anders overeengekomen. De RUG is groot voorstander van het delen en niet-commercieel (her)gebruik van dit soort materialen.

Hoe ondersteunt de UB docenten?

De UB ondersteunt docenten actief bij problemen met OER of auteursrechtgerelateerde kwesties en stimuleert hen om OER te gebruiken in hun onderwijs. Wij hebben een OER-informatiepunt en een online handleiding over OER. We organiseren webinars over het herinrichten van cursussen met open materialen. U kunt zich aanmelden voor de eerstvolgende bijeenkomst op 17 november of de opname en slides van een van de vorige bijeenkomsten bekijken. Ons team kan u ook individueel advies geven via e-mail.

Wat kunnen we in de toekomst verwachten?

Door het aantal verzoeken zijn wij de mogelijkheden gaan onderzoeken om per faculteit OER-webinars op te zetten. We zijn ook betrokken bij een aantal initiatieven omtrent het opzetten van een OER-repository speciaal voor Nederland (SURF Sharekit) en een bijbehorende zoekmachine (SURF Search Portal). Door deze platformen te gebruiken, kunnen docenten gemakkelijk hun eigen OER delen en zoeken naar open onderwijsmaterialen, ontwikkeld door vakgenoten aan andere Nederlandse universiteiten.

Samen met University of Groningen Press (UGP) hebben we een pilot opgezet voor docenten om het eerste open tekstboek van de RUG te publiceren. We zijn op zoek naar (groepen) docenten die bereid zijn om mee te werken aan deze pilot en hun eigen open tekstboek willen publiceren dat zo gemakkelijk gedeeld, hergebruikt en bijgewerkt kan worden. Onze experts zullen de succesvolle auteur(s) begeleiden en in de tussentijd een best practice infrastructuur opzetten voor het publiceren van open tekstboeken.

Meer informatie

• LibGuide over OER
• Interactieve webinar: Redesign, enrich and transform your course with open educational resources, 17 november
• Pilot: het eerste open tekstboek van de RUG