Middeleeuws getijdenboek geschonken aan Bijzondere Collecties

Recent kreeg de Universiteitsbibliotheek Groningen een handgeschreven getijdenboek uit de vijftiende eeuw cadeau. Getijdenboeken waren destijds razend populair in de Nederlanden als middel voor privédevotie. Veel mensen wilden goede gelovigen zijn en zij meenden dat het (op)lezen van getijden (gebeden op vaste tijden) daarvoor een probaat middel was. Een van hen was Brecht, de eerste bezitter van dit getijdenboek. Haar boek heeft een opmerkelijke geschiedenis en band met Groningen. Jos Biemans en Anne Korteweg vertellen hierover alles in Het boek van Brecht. Een nieuw getijdenboek voor de Universiteitsbibliotheek Groningen.

Het getijdenboek is rijk versierd met geschilderde miniaturen en initialen. De handgeschreven tekst van de getijden zijn in het Middelnederlands geschreven door een en dezelfde persoon. In totaal beslaat het boek 199 bladen van perkament, gestoken in een roodleren goudgestempelde band uit 18e eeuw; de afmeting is 132 x 95 mm. Op het laatste beschreven blad van het handschrift staat geschreven: ‘Dit boec hoert brecht Johan beert soens’ = ‘Dit boek behoort toe aan Brecht, vrouw van Johan de zoon van Beert’. Dit getijdenboek is dus gemaakt voor Brecht.

Het manuscript is gemaakt voor gebruik in het middeleeuwse bisdom Utrecht. Dialectverschijnselen in de teksten verkleinen de origine tot de IJsselstreek. De lokalisering en datering van het handschrift zijn vooral gebaseerd op de decoratie en illustratie in het boek. Verwantschap met de in Zwolle ontstane zesdelige Bijbel en het Thabor-getijdenboek geven een lokalisering in Zwolle en een datering tussen ca. 1465 en 1490.

Het handschrift dook op in een uitzending van het televisieprogramma Tussen Kunst en Kitsch, opgenomen in Groningen en uitgezonden op maandag 11 augustus 1986. Het boekje was ingebracht door een dame die anoniem en buiten beeld wilde blijven. Dat werd haar toegestaan, het boekje werd getoond en besproken door toenmalig presentator Cees van Drongelen en expert Theo Laurentius. De makers van het programma spraken later van een gemiste kans, vooral met het oog op wetenschappelijk onderzoek. Zij beschouwden het boekje in 1989 als ‘absoluut het belangrijkste stuk dat wij tot nu toe in de serie Tussen Kunst en Kitsch ooit hebben gevonden’. Prof.dr. Jos Hermans van de RUG heeft er toen naarstig naar gezocht, maar vond het niet. Tot herfst 2023 bleef het boek verborgen. Toen schonk de eigenaresse het boek aan de RUG.