De Rederijkerscollectie van de UB Groningen

Aan het begin van de vijftiende eeuw gingen literatuurliefhebbers in de Nederlanden zich verenigen in rederijkerskamers. De rederijkers, hoofdzakelijk mannen, richtten zich op het schrijven, voordragen en opvoeren van gedichten en toneelstukken in de moedertaal. Ze wisselden hun teksten ook met elkaar uit om die van commentaar te laten voorzien. Rederijkerskamers waren competitief van aard, zowel binnen als buiten de muren van hun stad. Onderlinge krachtmetingen, landelijke wedstrijden en zelfs meerdaagse festivals waren populair vertier. De rederijkerij vormde de grootste literaire beweging in de Nederlandse geschiedenis.

(Zie: Herman Pleij. Het gevleugelde woord. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1400-1560. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker, 2007)

De Universiteitsbibliotheek Groningen bezit een groot aantal gedrukte werken van de rederijkers. Onderstaande lijst van circa tweehonderd boektitels vormt de eerste, flinke stap in het streven de rederijkerscollectie in kaart te brengen. Op de collectielijst vind je gedichtenbundels en toneelstukken van rederijkers tot de achttiende eeuw.

De werken op de lijst zijn van dichters die ofwel lid waren van een rederijkerskamer (zie bijvoorbeeld de ledenlijsten op de DBNL) of van dichters waarvan we denken dat ze lid waren van een kamer omdat het wapen of de zinspreuk van een kamer bijvoorbeeld in de druk is opgenomen. Daarnaast zijn ook de werken die perfect binnen het rederijkersrepertoire passen (omdat het bijvoorbeeld om een refrein of zinnespel gaat), maar waarvan we niet zeker weten door wie ze zijn geschreven opgenomen op de lijst.

Vanzelfsprekend is de collectielijst begrensd. Joost van den Vondel was ook een rederijker, maar gezien de omvang van zijn oeuvre, zijn alleen de werken die tijdens zijn leven zijn gedrukt opgenomen in de lijst. Bovendien kun je voor een completer overzicht de Vondelcollectie raadplegen.

In principe bevat de lijst geen bloemlezingen van dichters die (ver) na hun dood zijn opgesteld, noch zijn er gelegenheidsgedichten, redevoeringen, pamfletten, geschiedenissen of biografieën opgenomen. Daarentegen bevat de lijst wel compilaties van rederijkersspelen en landjuwelen. Ook bevat de lijst toneelstukken die door een rederijker vertaald zijn, omdat het doorgaans niet om zuivere vertalingen gaat, maar vooral om adaptaties.

De collectielijst is alfabetisch geordend op de achternaam van de dichter of, als die onbekend is, op het eerste woord van de titelbeschrijving. Per dichter vind je soms wat biografische informatie, zoals het geboorte- en sterfjaar, de kamer waarvan hij/zij lid was en in welke stad er gedicht werd. Deze informatie is uiteraard alleen opgenomen bij de dichters waarvan dit achterhaald kon worden; biografieën van rederijkers zijn bijvoorbeeld op de dbnl te vinden. Per opgenomen werk vind je ook het signatuur of de signaturen. Als er meerdere signaturen zijn, dan zijn er meerdere exemplaren van dezelfde druk aanwezig in de bibliotheek. De werken kunnen worden aangevraagd door simpelweg de link te volgen en kunnen worden ingezien op de onderzoekszaal van Bijzondere Collecties.

• Voor suggesties of vragen kun je contact opnemen met bijzonderecollecties-bibliotheek rug.nl.