Archief Gerardus van der Leeuw

Titel : Collectie Gerardus van der Leeuw

Herkomst : Van der Leeuw, Gerardus (1890-1950)

Datering : 1906-1950

Omvang : 4,5 m

Taal (materiaal) : Nederlands

Samenvatting : Wetenschappelijk archief met daarin correspondentie, aantekeningen, lezingen, preken en publicaties van Gerardus van der Leeuw

Collectienummer: UBG003

Instelling : Universiteitsbibliotheek Groningen

Bewaarplaats : Universiteitsbibliotheek Groningen

Biografie: Gerardus van der Leeuw werd geboren op 18 maart 1890 in Den Haag als zoon van Gerardus van der Leeuw (1861-1922) en Elisabeth Antoinette Nelck (1863-1949). Hij is op 18 november 1950 te Groningen overleden.

Van der Leeuw studeerde van 1908-1913 in Leiden theologie en godsdienstgeschiedenis bij W.B. Kristensen en P.D. Chantepie de la Saussaye. In die tijd was hij lid van onder meer het theologisch dispuut Concordia Res Parva Crescit. In 1913-14 verbleef hij te Berlijn en Göttingen voor verdere studie in de Egyptologie. In 1916 verdedigde hij zijn proefschrift Godsvoorstellingen in de oud-Aegyptische pyramidenteksten. In de jaren 1916-1918 stond hij als Nederlands Hervormd predikant te ’s-Heerenberg. In 1918 volgde de benoeming tot hoogleraar in de geschiedenis der godsdiensten, de encyclopaedie der theologie en de Egyptische taal- en letterkunde te Groningen. Deze functie heeft hij uitgevoerd tot aan zijn dood, met een onderbreking van een jaar, toen hij in 1945-1946 minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen was in het kabinet Schermerhorn.

Van der Leeuw publiceerde vooral over de Egyptische en Griekse godsdiensten, primitieve religies, fenomenologie van de godsdienst en vergelijkende godsdienstwetenschappen. Hij ontwikkelde ook als theoloog originele denkbeelden en was een van de leidende figuren in de Nederlands Hervormde Kerk, vooral in de liturgische beweging. Als vertegenwoordiger van de godsdienstfenomenologie was Van der Leeuw sterk beïnvloed door N. Söderblom, R. Otto, L. Lévy-Bruhl en R. Bultmann.

Een selectie uit Van der Leeuws publicaties:
- Plaats en taak van de godsdienstgeschiedenis in de theologische wetenschap, Groningen 1918
- Inleiding tot de godsdienstgeschiedenis, 1924
- La structure de la mentalité primitive, Parijs 1928
- Wegen en Grenzen. Studie over de verhouding van religie en kunst, Amsterdam 1932
- Phänomenologie der Religion, Tübingen 1933
- Religion in Essence and Manifestation, London 1938
- De godsdiensten der wereld, Amsterdam 1940
- Der Mensch und die Religion, Bazel 1941
- Inleiding tot de phaenomenologie van den godsdienst, 1948
- Van der Leeuw en K.Ph. Bernet Kempers, Beknopte geschiedenis van het kerklied, Groningen 1939

Verwerving: De collectie is door de familie aan de Unversiteitsbibliotheek Groningen overgedragen.

Toekomstige aanvullingen: Er worden geen aanvullingen verwacht.

Inhoud en samenstelling: In de collectie zijn drie gedeelten te onderscheiden: brieven, kleine publicaties (anders dan monografieën) en handschriftelijk materiaal (anders dan brieven).

De verzameling van ca. 750 brieven gericht aan Van der Leeuw is opgenomen in de catalogus van de UBG en in de Catalogus Epistularum Neerlandicarum (CEN).

Een verzameling van door Van der Leeuw gepubliceerde recensies, artikelen, brochures, vlugschriften en stukjes in kranten en weekbladen (toaal ca. 1200) is onder de titel Verzameld Werk (aanvraagnummer ‘ET B- 30) in de UBG aanwezig. F. Sierksma bewerkte ‘Dr G. van der Leeuw. Bibliographie zijner geschriften’ (red. W. Vos) in: W.J. Kooiman en J.M. van Veen (red.), Pro Regno Pro Sanctuario, een bundel studies en bijdragen van vrienden en vereerders bij de zestigste verjaardag van Prof. Dr. G. Van der Leeuw (Nijkerk 1950), pp. 555-638 tot een catalogus van deze verzameling (toegevoegd aan ‘ET B- 30). Er zijn drie dozen bijgeplaatst met recensies van werk van Van der Leeuw, preken en enkele radioredes en overdrukken. Dit materiaal is niet geordend en incompleet.

De collectie bevat honderden preken, collegedictaten, lezingen, scripties, aantekeningen en dagboeknotities. Hiervan is een inventaris samengesteld.

Openbaarheidsbeperkingen: De collectie is toegankelijk voor onderzoek. Voor raadpleging is een lenerspas van de Universiteitsbibliotheek Groningen vereist.

Beperkingen aan het gebruik: Het materiaal uit deze collectie wordt uitsluitend ter inzage gegeven. Bij raadpleging is het Reglement voor de gebruikers van de Bibliotheek der Rijksuniversiteit Groningen van toepassing. Reproductie, voor zover toegestaan, conform de geldende regels van de afdeling Bijzondere Collecties.

Het auteursrecht berust bij de erfgenamen van Van der Leeuw, die dit hebben gedelegeerd aan de bibliothecaris van de Rijksuniversiteit Groningen. Het publicatierecht berust bij de Universiteitsbibliotheek Groningen als eigenaar van de collectie.

Citeerinstructie: Bij verantwoording van het gebruik dient de collectie als geheel, of het afzonderlijke item tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met een verkorte aanduiding:
- collectie : Universiteitsbibliotheek Groningen, Collectie Gerardus van der Leeuw
- afzonderlijke items: Groningen, UB, Van der Leeuw [nummer]

Aanvraaginstructie: Het materiaal in deze collectie kan worden aangevraagd bij de balie Bijzondere Collecties.

Andere toegangen: In de collectie van de Universiteitsbibliotheek Groningen bevinden zich de meeste publicaties van Van der Leeuw. Deze publicaties kunnen worden opgevraagd via de catalogus.

Literatuur: W. Hofstee, Goden en mensen. De godsdienstwetenschap van Gerardus van der Leeuw 1890-1950, Kampen 1997 (met vermelding van de oudere literatuur)

Portret: Een portret van Van der Leeuw door Justus Tjalling Halbertsma (1923-) hangt in de Senaatskamer in het Academiegebouw te Groningen. Zie R.E.O. Ekkart en J. Schuller tot Peursum-Meijer, Groninger Academieportretten, Groningen 1978, nr. 181