‘De studie heeft een betere dichter van mij gemaakt’

Lilian Zielstra, 33 jaar, is dichter. Daarnaast is ze redacteur, onder andere voor uitgeverij Passage en werkt zij als domeinspecialist voor de bibliotheek Westerwolde. ‘Als domeinspecialist ben ik verantwoordelijk voor de programmering in bibliotheken.’

Door: Douwe Wilts

Als student met literaire ambities keek ik op tegen mensen als Lilian Zielstra, die na een studie Nederlands hun schrijverscarrière najoegen. Hoe kan de studie helpen met het opstarten van een schrijverscarrière? En wat valt er nog meer te doen in het literaire bedrijf? Daarover ga ik in gesprek met Lilian Zielstra.

Waarom ben je Nederlands gaan studeren?

‘In eerste instantie ben ik begonnen met de studie psychologie, omdat ik meer inzicht wilde krijgen in de menselijke psyche. Al na een paar maanden kwam ik erachter dat dat helemaal niets voor mij was, omdat ik niet goed was in statistiek. Ik ben gestopt en begon aan een baantje. Ondertussen dacht ik na over wat ik nu echt leuk vond. Als kind was ik altijd al gefascineerd door taal en verhalen en zodoende kwam ik uit bij Nederlands.

Dat bleek de perfecte studie om mijn liefde voor taal en literatuur nog meer tot bloei te laten komen. Ik voelde me daar als een vis in het water, en ik genoot ervan om mensen te ontmoeten die net zoveel van taal en boeken hielden als ik.’

Al tijdens je studie heb je je volop ontwikkeld als dichter, bijvoorbeeld door huisdichter te zijn van de RUG. Hoe ging dat in zijn werk?

‘Ik was destijds net begonnen met het voordragen van mijn gedichten en had een bijbaantje bij het USVA-theater. Toen ik daar aan het werk was, zag ik dat er een poster met een oproep werd opgehangen. Ik heb toen speciaal voor de universiteit een gedicht geschreven, heb dat samen met een paar van mijn beste gedichten ingestuurd en ik ben het toen geworden. Voor die klus moest ik minimaal een keer per maand, vaak bij een gelegenheid, een gedicht schrijven. Die gedichten zijn uiteindelijk samengebracht in mijn eerste bundel, getiteld “Specimen”.

Ook na mijn afstuderen bleef ik gedichten schrijven, ook in opdracht. Het fijne aan opdrachten vond en vind ik dat dat soms verrassende perspectieven op nieuwe onderwerpen oplevert. Tussen januari 2017 en januari 2019 was ik stadsdichter van Groningen. In die tijd schreef ik veel gedichten in opdracht. Na het stadsdichterschap kreeg ik een stuk minder opdrachten en toen had ik wel wat tijd nodig om te onderzoeken waar ik zelf over wilde schrijven. Die zoektocht heeft uiteindelijk geleid tot de bundel “Mijn dochter draagt een steen.”’

Steen is een element dat op verschillende plekken in de bundel terugkeert. Wat hebben die stenen te betekenen?

‘Steen is inderdaad een element dat ik meerdere keren heb laten terugkomen. Op die manier probeerde ik het onderlinge verband tussen de gedichten te versterken. Steeds als die stenen terugkomen, representeren zij voor mij iets ouds, iets wat bewaard moet worden.’

Na je studie heb je onder andere een aantal jaar bij boekhandel Godert Walter gewerkt. Wat hield je werk daar in?

‘Ik ben daar begonnen als schoonmaakmedewerker om er een voet tussen de deur te krijgen, maar al vrij snel mocht ik ook achter de kassa staan. Gaandeweg is het schoonmaken steeds meer naar de achtergrond gegaan en raakte ik betrokken bij het reilen en zeilen van de boekhandel. Ik vond het heerlijk om mee te mogen denken over welke boeken we wel en niet in ons assortiment zouden opnemen. Al voelde het soms wel net alsof ik als alcoholverslaafde in een slijterij werkte: ik nam vaak veel te veel boeken mee naar huis.’

Je bent onder andere redacteur bij Uitgeverij Passage en als zzp’er voor je eigen bedrijf Zielstra Taal en Tekst. Hoe redigeer je een tekst?

‘Dat begint uiteraard met kritisch lezen. Daarna ga ik soms met pen en papier met correctietekens aan de slag en soms gaat het in een Word-document met het bijhouden van wijzigingen. Een deel van het redactiewerk bestaat uit het geven van inhoudelijke feedback. Daarnaast houd ik mij vaak bezig met correctie. Dan kijk ik vooral naar spelling en grammatica en  of de komma’s, de punten en regelafbrekingen op de goede plek staan.

Naast redactiewerkzaamheden ben ik voor Uitgeverij Passage actief op zoek naar dichters die hun werk eventueel bij ons uit kunnen brengen. Tot slot houd ik mij bezig met het regelen van optredens voor onze auteurs.’

Hoe heb je je bedrijf ingericht? Welke werkzaamheden vallen daaronder?

‘Ik ben bij de Kamer van Koophandel geregistreerd als werkzaam in de letteren in de breedste zin van het woord. Of het nu gaat om mijn freelance klussen als redacteur, royalty's over mijn  bundels of een workshop schrijven of dichten: het valt allemaal onder een paraplu. Daar staat zelfs presenteren nog bij, al doe ik dat niet zo vaak meer.’

Op dit moment werk je een aantal dagen als domeinspecialist voor de bibliotheek in de gemeente Westerwolde. Wat doe je in die rol?

‘Naast dat we op vier locaties boeken uitlenen, houden we ons bezig met leesbevordering, cultuureducatie, persoonlijke ontwikkeling en sociale dienstverlening. Denk daarbij aan mensen die niet goed met hun computer overweg kunnen of moeite hebben om met de overheid te communiceren.

Als domeinspecialist Leven Lang Leren ben ik medeverantwoordelijk voor de programmering in de bibliotheken in Westerwolde, en voor sommige campagnes voor de hele provincie. Dat zijn de campagnes Heel Nederland Leest,  de Kinderboekenweek, de Poëzieweek en de Boekenweek. Ook nodig ik schrijvers en dichters uit om iets over hun werk te komen vertellen en af en toe geef ik zelf een workshop over het schrijven van gedichten of korte verhalen.

Daarnaast werk ik ook vaak samen met andere maatschappelijke organisaties. Zij kunnen mij bijvoorbeeld benaderen, omdat ze een spreker uit willen nodigen en vragen of daar in de bibliotheek ruimte voor is. Met elkaar proberen we een zo gevarieerd mogelijk programma voor onze inwoners neer te zetten.’

Hoe zie je de bibliotheek van de toekomst voor je?

‘Er verschijnen natuurlijk al jaren berichten dat de leesvaardigheid in Nederland achteruit holt. Dat baart me zorgen en de oplossing lijkt me te liggen in een betere beschikbaarheid van boeken, juist voor mensen die in hun directe omgeving minder snel met boeken in aanraking komen. En trouwens gaat het om taal in bredere zin, niet alleen in boeken: het is belangrijk dat de bibliotheek mensen helpt om zelfredzaam te zijn in een wereld die soms behoorlijk snel gaat. In het huidige (politieke) klimaat staat de beschikbaarheid van boeken onder druk. Ik hoop dat we in staat blijven om mensen samen te brengen rond verhalen.’

Welke lessen die je tijdens je studie hebt geleerd, pas je nu nog steeds toe in de praktijk?

‘Op de eerste plaats heeft de studie een grondige lezer van me gemaakt. Door die grondigheid kan ik de kwaliteit van teksten beter bepalen. Daarnaast heb ik geleerd hoe een tekst te redigeren en tot op de dag van vandaag maak ik daarbij gebruik van redactietekens. Tot slot heb ik ontzettend veel geleerd over literatuur in het algemeen en poëzie in het bijzonder. Ik leerde over rijmschema’s, metrum en verschillende vormen zoals een sonnet. Hoewel ik in mijn eigen werk lang niet altijd gebruik maak van rijm, metrum en vorm, kan ik daarin wel veel bewustere keuzes maken. De studie heeft een betere dichter van mij gemaakt.’

Heb je nog tips voor huidige studenten Nederlands die zich net als jij in het literaire milieu willen storten?

‘Blijf veel lezen. Bezoek literaire cafés en avonden en ga het gesprek aan. Groningen heeft wat dat betreft veel te bieden en toch is het wereldje klein; je zit al snel met de juiste mensen aan tafel. Het is misschien spannend om met je werk naar buiten te treden, maar dat hoort er wel bij. Het is de enige manier om te onderzoeken of de literaire wereld iets voor je is.’

Schrijven, dichten; boeken verkopen, redigeren en uitgeven; de programmering van de bibliotheek vormgeven. Met haar gevarieerde bezigheden laat Lilian zien dat je ook als dichter van je werk kan leven, als je het slim organiseert.