Slechte vragen bestaan wél - en andere inzichten in dagelijkse communicatie

Waarom beginnen we een gesprek vaak met een groet? Waarom voelen we de noodzaak antwoord te geven als ons een vraag wordt gesteld? Waarom praten we door elkaar heen en vangen we toch de juiste informatie op? Op deze en andere vragen over alledaagse gesprekken geven gesprekswetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen antwoord in het boek Hoe werkt dagelijkse communicatie? Gesprekken onder de microscoop, dat onlangs is verschenen.

^{Tekst: Marjolein te Winkel}

We praten elke dag heel wat af met elkaar, maar de meeste mensen weten eigenlijk niet veel over hoe we een gesprek precies voeren. Gesprekswetenschappers weten dat wel. Zij zijn gefascineerd door de finesse en geraffineerdheid van alledaagse gesprekken, zoals het eerste wat je tegen je partner zegt als je wakker wordt, je tafelgenoot vragen om het zoutvaatje, bijkletsen met een vriendin, een telefoontje plegen naar de helpdesk of de manier waarop een leraar de klas aanspreekt.

Het wonder van alledaagse gesprekken

In het boek Hoe werkt dagelijkse communicatie? ontrafelen deskundigen alledaagse gesprekken. Ze laten zien hoe verwonderlijk onze alledaagse communicatie is – die van thuis, maar ook die met allerlei instanties, in de zorg, het onderwijs – en over hoe we dat wonder kunnen begrijpen. Dit doen ze aan de hand van alledaagse situaties, onder meer van gesprekken thuis, interacties in de operatiekamer en gesprekken in de klas.

We leren dat slechte vragen wél bestaan, en hoe we die kunnen herkennen. Dat we met ‘uh’ verschillende dingen kunnen bedoelen. Dat de traditie van de Troonrede voorlezen door de koning bestaat bij de gratie van de medewerking van het publiek. Dat er een morele plicht is om een vraag te beantwoorden - zeker voor politici. Dat we in de loop van ons leven de regels van een gesprek leren, dat we ons aan die regels houden en dat we die kennis ook gebruiken om in gesprekken te voorspellen wat de ander gaat zeggen.

112-alarmcentrale

“Het grote publiek is nog niet erg bekend met de discipline gespreksanalyse”, zegt prof. dr. Mike Huiskes, hoogleraar communicatiewetenschappen aan de RUG en één van de auteurs van het boek. “Toch hebben ze er vaker mee te maken dan ze misschien weten, want het ligt aan de basis van sommige van onze dagelijkse gesprekken. Wie bijvoorbeeld 112 belt, krijgt de vraag: ‘112-alarmcentrale. Wilt u politie, brandweer of ambulance?’. Deze vraag is zo vormgegeven naar aanleiding van conversatieanalytisch onderzoek.”

Met dit boek willen de auteurs de lezers laten kennismaken met hun vak, en hun fascinatie voor gesprekken overbrengen op iedereen die geïnteresseerd is in hoe mensen met elkaar omgaan. Huiskes: “Onze sociale interactie is een wonder van coördinatie. We stemmen gebaren en uitingen zo goed op elkaar af en kunnen elkaars communicatieve gedrag zo goed lezen, daar kan geen enkel computersysteem aan tippen.”

Over de RUG-auteurs

Aan dit boek werken ook dr. Myrte Gosen, Roel van Veen en prof. dr. Tom Koole van de Rijksuniversiteit Groningen mee. Zij bestuderen communicatie in de gezondheidszorg, educatie en het publieke debat. In hun laatste gezamenlijke onderzoek analyseren zij de verhoren met bewoners van het aardbevingsgebied tijdens de parlementaire enquête Gaswinning Groningen.

Meer informatie

Hoe werkt dagelijkse communicatie? Gesprekken onder de microscoop is een uitgave van uitgeverij Sterck & De Vreese. Het boek is geschreven door het AWIA-collectief, een groep communicatiedeskundigen verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht, Vrije Universiteit, Radboud Universiteit, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Windesheim, University College London.
ISBN 9789464711219 - € 22,95 -