RUG-onderzoekers brengen WODC-rapport uit over maatschappelijk draagvlak afschaffing legitieme portie

Dr. Mark Beuker, dr. Hans ter Haar, prof. Wilbert Kolkman, prof. Leon Verstappen en dr. Irene Visser (Faculteit Rechtsgeleerdheid) hebben met dr. Marieke Haan en dr. Elianne Zijlstra (Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen) vanuit het Notarieel Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen een WODC-rapport uitgebracht over het ‘Draagvlak voor de legitieme portie’.

Het interdisciplinaire onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het gaat over de vraag naar het maatschappelijk draagvlak voor de legitieme portie en de juridische en maatschappelijke gevolgen van eventuele afschaffing van de legitieme portie voor kinderen vanaf 21 jaar.

De legitieme portie

Op de legitieme portie kan een kind aanspraak maken als het door een ouder in een testament is onterfd. Wanneer een kind is onterfd en vervolgens een beroep op de legitieme portie doet, dan krijgt het geen spullen, maar kan het kind wel geld eisen van de erfgenamen. Die geldvordering is berekend door de helft van wat het kind zou krijgen uit de erfenis als er geen testament zou zijn en er door de ouder geen giften zouden zijn gedaan.

Het probleem van de legitieme portie is dat deze aan de ene kant inbreuk maakt op de vrijheid van ouders om zelf te bepalen aan wie ze wat nalaten. Aan de andere kant geeft deze regeling inhoud aan de familieband tussen ouder en kind. Aan de legitieme portie zoals in de wet geregeld ligt de gedachte ten grondslag, dat kinderen de natuurlijke opvolgers van hun ouders zijn en dat aan hen daarom ten minste een deel van de erfenis toekomt, ook in geval van onterving.

Resultaten onderzoek

Uit de representatieve enquête onder de Nederlandse bevolking blijkt dat 40% altijd voorstander is van de legitieme portie. Een groep van 19% van de Nederlandse bevolking is in alle gevallen tegen de legitieme portie. Daarnaast is 40% in sommige gevallen voor en in andere gevallen tegen. De uitkomst van de enquête is opvallend. Een (vermeend) gebrek aan maatschappelijk draagvlak werd juist vaak als argument genoemd tegen de legitieme portie. Nu blijkt dus dat volledige afschaffing van de legitieme portie door de overgrote meerderheid (80%) niet wordt gesteund. 

Dat familiebanden de afgelopen decennia losser zouden zijn geworden en de maatschappij individualistischer, wordt wel als argument aangevoerd voor de afschaffing van de legitieme portie. De sociaalwetenschappelijke literatuur blijkt dit echter niet te ondersteunen. Familienetwerken zijn complexer geworden, maar de familiebanden zijn niet zwakker geworden. De bevindingen van dit onderzoek ondersteunen dit.

Studiemiddag

Op 28 november 2024 wordt door de Vereniging van Familie- en Jeugdrecht een studiemiddag gehouden over de bevindingen van het rapport. Voor meer informatie, zie de website van de Vereniging voor Familie- en Jeugdrecht.

Meer lezen? Het rapport is hier te vinden: https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/3410

Referentie:

M.R. Beuker, M. Haan, J.H.M. ter Haar, W.D. Kolkman, L.C.A. Verstappen, I. Visser & A.E. Zijlstra, ‘Draagvlak voor de legitieme portie.’ NILG serie Familie & Recht, deel 30, Boom Juridische uitgevers, Den Haag 2024.