‘De adrenaline maakte me sterker’ Politieagenten zien eigen handelen vaak door een neurobiologische bril

Socioloog Laura Keesman onderzocht in hoeverre politieagenten hun handelen toeschrijven aan neurobiologische processen, zoals hun brein, zenuwstelsel of hormonen. Uit haar onderzoek blijkt dat agenten hun acties vaak door een neurobiologische bril bekijken en dat ze zo leren te kijken tijdens hun training. ‘Dit kan ervoor zorgen dat agenten minder controle over bijvoorbeeld hun lichaam denken te hebben’.

Het is een trend: steeds vaker zien mensen zichzelf door een neurobiologische bril. Ze schrijven hun gedrag of emoties toe aan stofjes als adrenaline, hormonen, cortisonen of aan andere processen in het lichaam. Een ontwikkeling met twee kanten, zo blijkt uit onderzoek. Want hoewel zo’n lens je kan helpen om jezelf beter te begrijpen, bestaat het risico dat je je daardoor ook minder verantwoordelijk voor je eigen handelen voelt. Socioloog Laura Keesman liep tussen 2017 en 2021 mee bij de politie − een organisatie waar verantwoordelijkheid voor het eigen handelen bij uitstek belangrijk is − en observeerde deze trend ook daar.

Adrenaline

Uit haar onderzoek − wat onlangs gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift Body & Society − blijkt dat politieagenten neurobiologische termen, zoals adrenaline, gebruiken om hun eigen gedrag, lichamelijke sensaties en ervaringen te beschrijven. Keesman: ‘Ik zag dat agenten die narratieven op twee manieren toepassen: ze denken dat de processen in hun lichaam hun acties helpen en ondersteunen (‘ik word sterker en kan sneller rennen door adrenaline’) en ze gebruiken het als verklaring voor acties van henzelf en anderen (‘ik begon te trillen door de adrenaline’). Volgens Keesman kan deze neurobiologische bril ervoor zorgen dat agenten minder controle over bijvoorbeeld hun lichaam denken te hebben.

Training

Het is niet vreemd dat agenten op zo’n manier naar hun handelen kijken. Keesman: ‘Neurobiologische termen worden gebruikt tijdens training. Trainers leggen aan agenten uit dat wanneer ze in moeilijke situaties terechtkomen, ze stress en dus adrenaline zullen ervaren. Tijdens schietoefeningen, het uitvoeren van een aanhouding met verzet, het betreden van een gebouw, het omgaan met agressieve groepen mensen of elke denkbare situatie die gevaar en angst met zich mee kan brengen, benadrukken trainers de relatie tussen stressreacties en hormonale processen. Zo worden neurobiologische termen onderdeel van politietaal en van hoe agenten over hun eigen handelen en dat van anderen denken en spreken’.

Meer aandacht

Op basis van haar onderzoek concludeert Keesman dat er meer aandacht nodig is voor dit onderwerp. ‘Dit is met name belangrijk als het gaat om geweld en heftige situaties. Politiegeweld heeft in de afgelopen jaren wereldwijd tot enorme controverses en publieke bezorgdheid geleid. De manier waarop agenten praten over hun gedrag en ervaringen helpt ons te begrijpen hoe ze bijvoorbeeld geweld zelf verklaren en beleven’.

• Keesman, L. D. (2022). Primordial brains and bodies: How neurobiological discourses shape policing experiences. Body & Society, 28, 80–105. https://doi.org/10.1177/1357034X221134440