Interview met GMW alumna Alice Vlottes: Van ‘onbemiddelbaar’ naar veelgevraagd narcisme-deskundige

Alice Vlottes studeerde ontwikkelingspsychologie in de jaren tachtig en is tegenwoordig narcisme-deskundige. Ze schreef twee boeken over dit onderwerp, helpt mensen die met narcisme te maken hebben en is bovendien een veelgevraagd spreker en trainer.

_{Tekst: Beau Oldenburg}

Hoe is je interesse voor dit onderwerp ontstaan?

“Het is eigenlijk begonnen vanuit mijn persoonlijke ervaring. Ik kwam uit een relatie waarin er dingen gebeurden die ik niet begreep, die mij verwarden. Toen ik uit de relatie stapte, viel het kwartje: mijn ex was een narcist! Een poosje later stelde een collega-psycholoog voor om samen een boek te schrijven over mijn ervaringen. Dit was precies het duwtje wat ik nodig had. Omdat ik al zoveel over het onderwerp had nagedacht, rolde het boek ‘Narcisme in relaties’ bijna vanzelf uit mijn vingers. Niet lang daarna schreef ik boek nummer twee, ‘Narcisme in organisaties’.”

Heb je altijd al boeken willen schrijven?

“Nee, helemaal niet! Ik had nooit kunnen bedenken dat ik twee boeken zou schrijven. En al helemaal niet over een onderwerp als dit. Toen ik in de jaren tachtig mijn studie ontwikkelingspsychologie afrondde, was het een moeilijke tijd om aan de bak te komen. Ik kreeg van het arbeidsbureau (red. het tegenwoordige UWV) zelfs het stempel ‘onbemiddelbaar’ toen ze hoorden dat ik psychologie gestudeerd had. Dat zal ik nooit vergeten, ik vond het zo shocking. Gelukkig wist ik via mijn eigen netwerkje snel een tijdelijke baan als school counselor in het voortgezet onderwijs te vinden. Tegenwoordig werk ik één dag in de week bij een psychologen-instelling. Mensen uit het hele land en zelfs uit België nemen contact met mij op. Daarnaast geef ik lezingen en trainingen over narcisme.”

Hoe help jij mensen die met narcisme te maken hebben?

“Ik richt me vooral op mensen die een narcist in hun omgeving hebben. Die lijden het meest, vind ik. In het begin zijn narcisten heel aardig en lijken ze empathisch, maar gaandeweg laten ze je geloven dat je niets waard bent en niets kunt. Je gaat ontzettend aan jezelf twijfelen. Met mijn boeken en therapie hoop ik deze mensen wat sterker en zekerder te maken, ze handvatten te geven. Een reactie die ik veel hoor is: ‘ik ben dus toch niet gek!’

Behandel je ook mensen die zelf een narcistische stoornis hebben?

“Vrijwel niet. Als narcisten al hulp zoeken, wordt dat een heel langdurig traject. Narcisten hebben weinig zelfreflectie en nemen psychologen doorgaans niet serieus.”

Er wordt vaak gezegd dat er bij narcisten weinig kans op verbetering is en dat je daarom maar het beste het contact kunt verbreken. Hoe denk jij daarover?

“Dat is een advies wat je vaak hoort, ja. Hoewel dat voor jezelf uiteindelijk wel het beste is, vind ik dit wel wat makkelijk gezegd want je hebt die mogelijkheid niet altijd. Bijvoorbeeld omdat je financieel afhankelijk bent. Partners van narcisten zitten vaak helemaal in een web gevangen, losgeweekt van vrienden of familie. Ik leer ze hoe ze het beste met narcisten om kunnen gaan.”

Het lijkt of narcisme nu meer voorkomt dan vroeger. Klopt dat?

“Ja, dat heeft te maken met twee dingen. Narcistisch gedrag wordt heel erg gestimuleerd in onze maatschappij. Mensen die bescheiden of verlegen zijn, worden minder gezien dan luidruchtige en aanwezige mensen. En daarnaast is er een verschuiving in de rollen van mannen geweest. In de jaren vijftig en zestig moesten mannen dominant en zelfverzekerd zijn, dat hoorde bij hun rol als directeur of hoofd van het gezin. Nu vinden we andere dingen belangrijk, zoals met elkaar in gesprek gaan, luisteren en tegen kritiek kunnen. Wat vroeger getolereerd werd, verdragen we nu dus minder. Daardoor valt het op.”

Tegelijkertijd wordt er misschien ook wel te snel geroepen dat iemand een narcist is?

“Zeker, het wordt veel als scheldwoord gebruikt, net als ‘borderliner’. Als vrouwen emotioneel reageren, worden ze al gauw als borderliner weggezet. Mannen waar we het niet mee eens zijn, zijn ‘narcist’. Ook bekende Nederlanders krijgen te snel dit etiket opgeplakt. Sommigen roepen bijvoorbeeld dat Rutte een narcist is, dat wordt dan te pas en onpas gezegd. Dat zie ik zelf niet bij hem. Hij kan zijn dat hij in de loop der jaren wat autoritairder geworden is, maar dat zie je vaak bij mensen die een lange tijd aan de macht zijn.”

_{Opmerkingen of vragen over dit stuk? Neem contact op met de afdeling Communicatie, Marketing en Voorlichting van GMW.}