In or out?

Uitsluiting als dwangmiddel kan averechts werken

Samenwerking is cruciaal voor het goed functioneren van groepen, bijvoorbeeld in groepsopdrachten of –projecten. Er kan echter een probleem ontstaan als sommigen zich onttrekken aan deelname, maar er wel van profiteren. Carlos de Matos Fernandes onderzocht of groepsuitsluiting efficiënt is om het gedrag van deze ‘free-riders’ te veranderen.

Coöperatie, of samenwerking, is van cruciaal belang voor het goed functioneren van groepen en netwerken, maar het is niet altijd eenvoudig. Het probleem ontstaat wanneer ‘free-riders’ (‘meelifters’) hun eigen belang boven het belang van de groep stellen. Om samenwerking te bevorderen, zijn verschillende mechanismen onderzocht. Carlos de Matos Fernandes bestudeerde de rol van uitsluiting.

Het idee is dat de dreiging van uitsluiting voldoende moet zijn om een ‘free-rider’ te motiveren om zich wel in te zetten voor het collectief. Dit komt doordat zij willen voorkomen dat ze worden buitengesloten. Het probleem is echter dat uitsluiting een paradoxale invloed kan hebben op samenwerking. Uitgesloten free-riders kunnen zich isoleren of zich juist aansluiten bij gelijkgestemden die ook niet willen samenwerken, waardoor het uitsluitingsmechanisme averechts werkt.

De bevindingen tonen aan dat wanneer iemand aan de verkeerde kant van de 'uitsluitingsmedaille' staat, het moeilijk is voor die persoon om weer geaccepteerd te worden in de groep of het collectief als geheel. Free-riders zitten dan als het ware gevangen in een fuik waaruit ze moeilijk kunnen ontsnappen. Het proefschrift benadrukt echter dat uitsluiting altijd gepaard moet gaan met inclusie. Niet alleen free-riders moeten zich inzetten, maar ook degenen die al samenwerken moeten de voorwaarden scheppen waarin free-riders kunnen inzien dat samenwerking zowel in hun eigen belang als in het belang van het collectief is.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/33957841-1b3b-4fa3-91f3-19aa925eefb2