Telomeres, workload and life-history in great tits
| Promotie: | Mw. E. (Els) Atema |
| Wanneer: | 13 januari 2017 |
| Aanvang: | 16:15 |
| Promotor: | prof. dr. S. (Simon) Verhulst |
| Copromotor: | dr. A.J. van Noordwijk |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Science and Engineering |
Veroudering en effecten van hard werken en de telomeren van de koolmees
Els Atema ontdekte dat de telomeren van koolmezen afwijken van mensen en eerder onderzochte vogelsoorten, omdat ze twee klassen telomeren lijken te hebben: lange telomeren die niet verkorten met toenemende leeftijd en kortere telomeren die wel verkorten met leeftijd. Koolmezen hebben dus een groep extra lange telomeren die zich anders gedraagt, maar waarom dit is blijft raadselachtig.
Een nieuwe maat om variatie in kwaliteit en verouderingssnelheid tussen individuen in kaart te brengen is telomeerlengte. Telomeren zijn een stukje DNA aan de uiteinden van chromosomen, met een beschermende functie voor het overige DNA. In vele soorten is verkorting van telomeren met toenemende leeftijd aangetoond en dit wordt versneld door processen die ook de levensverwachting omlaag brengen.
Bij de koolmees gebruiken we de korte telomeren als maat voor veroudering. We vonden dat de koolmezen die het meest succesvol zijn in voortplanting hun telomeren beter in stand houden, wat er op wijst dat succesvolle koolmezen van betere kwaliteit zijn. Dit effect is niet eerder waargenomen, en vervolgonderzoek naar de oorzaken kan fundamenteel inzicht in veroudering opleveren.
We hebben een aantal mannetjes harder laten werken door ze gedurende een jaar uit te rusten met een rugzakje ter grootte van een zender. We vonden geen langetermijneffecten van de rugzakken op telomeerverkorting of fitnessmaten, maar wel enkele kortetermijneffecten die wijzen op kleine gedragsveranderingen. Steeds vaker worden vogels uitgerust met meetapparatuur zoals zenders, en uit onze resultaten blijkt dat deze bij koolmezen gebruikt kunnen worden zonder nadelige gevolgen op de lange termijn.
Els Atema promoveert aan de RUG op onderzoek dat zij uitvoerde bij de afdeling Gedragsbiologie van het instituut BCN/GELIFES in samenwerking met het NIOO te Wageningen. Het werd gefinancierd door NWO-ALW.