Verslag editie 2021

PvdA winnaar debat over ruimtelijke ordening

Op maandag 1 maart 2021 vond voor de vierde keer het Ruimtelijk Verkiezingsdebat plaats, georganiseerd door de Rijksuniversiteit Groningen, G.D.P Ekistics en Pakhuis de Zwijger. Tijdens het debat gingen politici van CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA en VVD met elkaar in debat over de ruimtelijke thema’s mobiliteit, de huizenmarkt, energie & klimaat, met stellingen gekozen door het publiek.

Het hele debat terugkijken? Dat kan via deze link .

Huisvesting

De eerste debatronde ging over huisvesting. Kijkers konden meestemmen over welke stelling er gedebatteerd zou worden. De vraag naar woningen blijft enorm en huizenprijzen blijven op veel plekken stijgen. Hoe denken de kandidaat kamerleden dit vraagstuk op te pakken? Na een introductievideo waarin Dr. Baren Wind uitlegde hoe we in onze woningcrisis zijn beland, was de uitslag bekend en koos het publiek voor een stelling over woningbouw op landbouwgrond: moeten we landbouwgrond opofferen om de woningbouw te versnellen?

Over deze stelling gingen Daniel Koerhuis van de VVD, Jimmy Dijk van de SP en Julius Terpstra van het CDA in debat.

Het VVD benadrukte hoe veel ze al doen, en willen doen, om buiten de steden en ook buiten de Randstad nieuwe woningen te bouwen. Bijna overal werken de gemeenten daaraan mee, behalve een paar grote steden dan. Koerhuis heeft zelf een motie in de Tweede Kamer gebracht om 100,000 extra woningen in Flevoland te onderzoeken. Ze stellen voor een miljard extra in woningbouw te stoppen, en 200 miljoen in natuurcompensatie voor die bouw. Vooral de vele regels vormen de rem op de woningbouw, aldus Koerhuis.

De SP daarentegen pleitte voor een Nationaal Bouwplan, met een sterke focus op sociale en betaalbare huur. Het huidige beleid werd door Jimmy Dijk gehekeld; “Wat hebben jullie er toch een ongelooflijke puinhoop van gemaakt, van het grondrecht wonen”. Het leed dat achter de woningbouwproblematiek schuilgaat, moet de hoogste prioriteit krijgen.

Het CDA betoogde dat er meer rijksregie moet komen. Er moet een “Ministerie van Volkshuisvesting terug om regie te nemen.” Actieve grondpolitiek is nodig om woningen betaalbaar te houden, en niet binnenstedelijk, want dat is al veel te vol. Het CDA schuwt marktwerking niet, in tegenstelling tot de SP. “Marktwerking is niet allemaal smerig, we hebben investeerders ook nodig.”

Mobiliteit

Ronde twee ging over mobiliteit en verkeer. Wat willen we écht bereiken met mobiliteit? Experts Niels van Oort en Jan Anne Annema van de TU Delft introduceerden het onderwerp. Het publiek koos de stelling “Om onze steden leefbaar te houden moet de auto plaatsmaken voor het groen.”

Songül Mutluer van de PvdA trapte af op dit onderwerp. Ze is een liefhebber van de auto, maar benadrukte het belang van openbaar vervoer, zeker in combinatie met woningbouw die op de plank ligt. Daarbij is het belangrijk dat we slimme combinaties maken, aldus Songül, waarbij we én aan groen voor klimaatadaptatie, klimaatdoelen halen, én binnenstedelijk bouwen. “Je zult moeten investeren om wonen en werken dichtbij te krijgen, en dan gaat de rol van de auto veranderen”

GroenLinks betoogde dat we de stad te veel hebben ontworpen vanuit de auto. “We moeten achter die voorruit vandaan komen”, en de ruimte geven aan meest kwetsbare verkeersdeelnemers. De auto mag nog wel een plekje, maar veel beperkter dan nu, aldus Suzanne Kröger. Meer ruimte voor de fietser, in steden maar ook daarbuiten. Dat is niet alleen gezond maar ook goed voor leefbaarheid van de stad. Ze is erg trots op de 30 km/u norm binnen de bebouwde kom die op initiatief van GroenLinks nu is aangenomen. Daarnaast vond ze ook dat we de vele miljarden die we nu vast hebben gelegd voor nog meer asfalt aan moeten pakken. Dat is niet in lijn met wat er nodig is voor het klimaat- en stikstofbeleid.

Julius Terpstra van het CDA stond er anders in dan het PvdA en GL - het tijdperk van de auto is nog zeker niet voorbij. We moeten niet doorslaan in de auto de zondebok maken, aldus Terpstra. De lage parkeernormen zoals die op sommige plekken worden ingevoerd, zoals in zijn eigen stad Leiden, zijn niet houdbaar. Hij merkte ook op dat de andere twee partijen wel de auto uit de stad willen, maar ook de schaarse ruimte willen volbouwen met woningen, wat vaak neerkomt op dure appartementen of gezinswoning met een tuin. Verder bepleitte het CDA ook voor investeren in hoogwaardig OV, en zeker ook in hogesnelheidsspoor naar het oosten en noorden van het land, om de druk te spreiden op de oververhitte Randsteden.

Energie & Klimaat

In debatronde drie kwam het thema energie & klimaat naar voren. De slag om de ruimte is in weinig thema’s zo zichtbaar als in de energie-ambities van het Rijk. Waar kunnen we al onze groene energie gaan opwekken? Marlous van der Veen van Enexis Groep leidde het onderwerp in. Daarna werd duidelijk dat het publiek de voorkeur had voor een discussie over besparen versus opwekken. We stoppen veel geld en offeren veel ruimte op voor het opwekken van energie, maar doen dat veel minder voor het besparen van energie. Moeten we meer inzetten op besparen?

Faissal Boulakjar van D66 opende en was het erg eens met de stelling, om de enorme claim op de ruimte van opwek in te perken. Maar hij benadrukte ook het belang van opslag met waterstof als belangrijke pijler in de energietransitie. Daarnaast hamerde Faissal op het nut van draagvlak en rechtvaardigheid. De burger moet niet alleen de lasten, maar ook de lusten van de energietransitie krijgen. Dat kan niet vroeg genoeg beginnen: ook het onderwijs kan betrokken worden hierbij. “Laat kinderen van nu meelopen in energietransitie”.

GroenLinks benadrukte de gigantische uitdagingen waar we in de energietransitie voor staan. Met hun partijprogramma besparen ze maar liefst 63% CO2 in 2030 - “dat is echt nodig. We hadden al veel eerder op besparen moeten inzetten, dit achterstallig onderhoud moet het volgend kabinet gaan oplossen,” aldus Suzanne Kröger. Ook moet de industrie aan banden: zij moeten er net zo goed aan geloven. Het draagvlak voor de energietransitie valt ook weg als mensen denken: in mijn buurt gebeurt er veel, maar de industrie mag doorgaan met uitstoten.

Jimmy Dijk van de SP was het eens met Suzanne Kröger, over het achterstallige onderhoud. “We hebben nagelaten dat we energiedemocratie hebben opgericht.” Dijk is zelf een “rasoptimist”, maar cynisch over de energietransitie, als we op dezelfde voet verder gaan. Er moet nu een plan komen om alle daken die geschikt zijn te voorzien van zonnepanelen. De marktmechanismen moeten uit de energietransitie. Niet de investeringsmaatschappijen met dollartekens in de ogen moeten de boventoon voeren, maar bewoners met directe zeggenschap, of de centrale overheid moeten ons hier doorheen leiden, misschien met genationaliseerde energiebedrijven.

Ministerie van Ruimte

Na die drie rondes was het duidelijk dat we de komende jaren voor een enorme ruimtelijke opgave staan. Hoe gaan we dat allemaal voor elkaar krijgen? Hoogleraar planologie Gert de Roo leidde het vierde debatonderwerp in: de sturing ontbreekt in het ruimtelijk domein, en dat moeten we oplossen met een nieuw Ministerie van Ruimte, die net zoals eerder met genoeg middelen en vakkennis de juiste visie voor ons land tot voltooing kan brengen. De VVD, D66 en PvdA mochten hierover in debat.

Daniel Koerhuis (VVD) trapte af: “Wij zijn tegen het bouwen van een nieuw ministerie. Waar de mensen op wachten is het bouwen van woningen.” Hij vond het wel logisch om aan woningbouw andere thema’s te verbinden, zoals vervoer. Maar het “allerbelangrijkste is dat we gaan bouwen in het land, niet poppetjes gaan schuiven” waar dat niet nodig is. Op dit moment gaat ook veel goed, volgens Koerhuis. Hij noemde het voorbeeld van Ollongren die als eerste taak had in dit kabinet om alle woningbouwplannen te overzien en daar strategisch over na te denken. Hij haalde de rem aan van alle regeltjes die dat soort plannen tegenhouden.

Faissal Boulakjar (D66) was wel voor een minister inclusief planologische dienst. “Er moet iemand komen die de uitdagingen van deze tijd aan kan.” Bij diegene moeten alle ruimtelijke issues samenkomen: woningen, klimaatadaptatie, landbouw en stikstof.

Songül Mutluer van de PvdA verweet de VVD niet de randvoorwaarden gecreëerd te hebben om de broodnodige woningen te bouwen. Regie vanuit het Rijk is nodig om visies en geldstromen samen te brengen en te sturen op woningbouw, stelde ze. Tegelijkertijd hekelde ze ook de vele regels, bijvoorbeeld rondom Schiphol die het bouwen van 80,000 woningen tegenhouden. “Of het nou uiteindelijk een minsterie wordt of niet, wat er nodig is een visie.”

Winnaar

Aan het eind van de avond mocht het publiek nog stemmen over de winnaar van de avond. Terpstra (CDA) leek te winnen, maar Mutluer (PvdA) maakt op het nippertje haar inhaalslag en krijgt de eer om zich winnaar van editie 2021 te noemen. Zou haar praktijkervaring als wethouder hier invloed op hebben? Dat voor de kiezer staan helpt moet in ieder geval Koerhuis (VVD) concluderen, die vanachter zijn Zoom-scherm de minste indruk maakte op het publiek van het Ruimtelijk Verkiezingsdebat met 3% van de stemmen.