Het onderbelichte perspectief van de medisch specialist

De zorg moet goedkoper, specialisten moeten weer in loondienst en de “productieprikkel” moet uit de zorg verdwijnen. De bekostiging van de gezondheidszorg is een hot item in de politiek en in het werkveld. Om kosten te beheersen en kwaliteit te verbeteren, wijzen beleidsmakers en wetenschappers vaak op de noodzaak van structurele aanpassingen in de medisch specialistische zorg.

In de media is in dit verband veel aandacht voor de vraag of vrijgevestigde specialisten niet veel beter in loondienst kunnen gaan. Gedachte hierbij is vooral dat hiermee de “perverse productieprikkel” zou worden weggenomen.

Een maatregel die in 2015 is doorgevoerd, is de introductie van de integrale bekostiging van de medisch specialistische zorg. Sinds de introductie van deze maatregel is sprake van één tarief voor ziekenhuiskosten en honoraria van vrijgevestigde medisch specialisten. Gedachte achter deze maatregel was vereenvoudiging, maar ook dat ziekenhuizen meer greep zou krijgen op het handelen van de vrijgevestigde medisch specialisten.

Het promotie-onderzoek van Rachel Gifford gaat in op de vraag hoe medisch specialisten tegen deze structurele aanpassingen aankijken en hoe ze daarop reageren. Gifford legt uit: “Ik heb drie studies uitgevoerd waarbij ik meer dan 100 medisch specialisten diepgaand heb bevraagd naar hun zienswijze en hun reacties op de aanpassingen.

In één van mijn studies onderzoek ik de reactie van medisch specialisten op de invoering van ‘integrale bekostiging’. Uit mijn onderzoek blijkt dat de medisch specialisten zich in eerste instantie in het nauw gedreven voelden. Om hun positie ten opzichte van het ziekenhuismanagement te versterken, verenigden de medisch specialisten hun krachten door binnen een ziekenhuis samen op te gaan in één organisatie van medisch specialisten, een zogenaamd ‘Medisch Specialistisch Bedrijf’. Een van de boogde doelen ‘het dichter bij elkaar brengen van specialisten en ziekenhuismanagement’ werd door deze structurele aanpassing niet behaald. Eerder het tegenovergestelde.”

“In een andere studie” zo vervolgt Gifford “heb ik de reacties bestudeerd van medisch specialisten die door omstandigheden min of meer gedwongen in loondienst kwamen van het ziekenhuis. Uit het onderzoek komt naar voren komt dat de meeste specialisten het een goede zaak vinden dat loondienst de ‘productieprikkels’ wegneemt en dat dit ten goede komt aan de patiëntenzorg. Daarnaast ervaren ze het echter als zeer negatief dat ze autonomie verliezen, zowel in de directe patiëntenzorg als ook ten aanzien van de organisatie van hun eigen werk. Met andere woorden, hoewel specialisten de noodzaak erkennen om verantwoording af te leggen over kosten en zorgkwaliteit, beschouwen zij de overgang naar loondienst als een bedreiging voor hun professionele kernwaarden zoals autonomie. Met name het gedwongen karakter van de maatregelen resulteert in spanningen en verstoringen in de relatie tussen ziekenhuizen, artsen en overheid.”

Waar de discussie in de politiek en media nu gedomineerd lijkt te worden door de vraag of specialisten verplicht in loondienst moeten gaan, is het volgens Gifford veel belangrijker om aanpassingen te overwegen waarbij de verkeerde prikkels worden weggenomen, maar de professionele onafhankelijkheid behouden blijft.

Rachel Gifford promoveert 8 juli op haar proefschrift “Through the physician’s lens. A micro-level perspective on the structural adaptation of professional work”. Promotors zijn professor Taco van der Vaart en professor Eric Molleman.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:

Drs. Rachel Gifford

Professor Taco van der Vaart