Kiezer straft politieke partijen voor besturen gemeente

Politieke partijen die deelnemen aan het gemeentebestuur verliezen bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen gemiddeld vier tot acht procent van hun raadszetels. Voor partijen die weinig wethouders leveren is dit verlies twee keer zo groot als voor partijen die de meeste wethouders leveren. Dat blijkt uit onderzoek van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) van de Rijksuniversiteit Groningen dat vandaag wordt gepubliceerd in het vakblad ESB.

COELO onderzocht gemeenteraadsverkiezingen in de periode 1990-2014. Het onderzoek houdt rekening met tal van andere factoren die de veranderingen in het aantal zetels van partijen kunnen verklaren. Het aangetoonde zetelverlies van vier tot acht procent is het gemiddelde effect dat volledig kan worden toegeschreven aan deelnemen aan het gemeentebestuur.

Meebesturen of oppositie voeren

Een verlies van vier tot acht procent van de zetels kan voor een partij het verschil maken tussen meebesturen of oppositie voeren. ‘Maar dat effect is het gemiddelde’, zegt hoogleraar Maarten Allers. ‘Uit ons onderzoek blijkt ook dat kleinere collegepartijen meer zetels verliezen dan grotere. Dat kan komen doordat een kleinere collegepartij een minder sterk stempel kan zetten op het beleid en daardoor meer kiezers teleurstelt.’

Extra hoge eisen tijdens de formatie

Dat besturen stemmen kost, gaat prima samen met een goed functionerende democratie waarin regelmatig wisselingen van de macht plaatsvinden, stelt Allers. ‘Maar het betekent wel dat kiezers partijen bestraffen enkel omdat ze bestuursverantwoordelijkheid nemen. De uitkomsten zullen kleinere partijen dan ook te denken geven. Doordat meebesturen hen meer stemmen kost, moeten zij extra hoge eisen stellen tijdens de collegeformatie om het te verwachten stemmenverlies te compenseren.’

Meer informatie

• Contact: Harm Rienks, promovendus, tel.: 06-3070 3137 en Joes de Natris, onderzoeker, tel.: 050 363 3707
• Zie voor de volledige publicatie: Maarten Allers, Joes de Natris en Harm Rienks, Besturen gemeente kost partijen raadszetels, ESB, 2018, 103, 121-123.
• Websites: coelo.nl en esb.nu