Op 30 augustus werd bekendgemaakt dat de verbruiksbelasting op bron- en mineraalwater en suikervrije dranken wordt afgeschaft. Healthwiser Koert van Ittersum, hoogleraar Marketing en Consumentenwelzijn aan de Rijksuniversiteit Groningen, legt uit waarom dit een mooi signaal is en een stap in de goede richting.

De afschaffing gaat om een beoogde fiscale maatregel in het Nationaal Preventieakkoord richting 2040. Het kabinet wil hiermee een gezonde levensstijl bevorderen. van Ittersum legt uit waarom hij juíst zo’n maatregel goed vindt: “Het is anders dan de belasting verhogen op ongezonde producten, want daar worden producten duurder van en hebben juist bepaalde inkomensgroepen last van. Bij lagere sociaaleconomische klassen komt een wat ongezondere levensstijl vaker voor, als je ongezonde producten meer belast raak je vooral deze klasse. Vanuit dat oogpunt vind ik deze prijsverlaging van gezondere dranken wel heel mooi.”

Een verbruiksbelasting is een belasting die een consument over het verbruik van goederen en diensten betaald, in het geval van dranken betalen consumenten nu €8,83 per 100 liter. Omdat water goedkoper is dan bijvoorbeeld cola is de verbruiksbelasting verhoudingsgewijs een stuk hoger. Dit gaat er nu af.

Uiteindelijk betekent dit niet alleen dat water nog goedkoper wordt dan cola, maar ook dat bijvoorbeeld cola light goedkoper wordt dan reguliere cola. van Ittersum: “De grap is een beetje dat het niet alleen om de absolute prijsverlaging gaat maar ook een relatieve. Ik heb opgezocht dat bijvoorbeeld een twee liter fles Coca Cola Regular momenteel dezelfde prijs heeft als een 2 liter fles Coca Cola Light en Coca Cola Zero, maar door het vervallen van deze verbruiksbelasting gaat er straks 17 cent af van de Light en Zero variant.

De Healthwise-expert legt uit dat door de verlaging van de prijzen van de suikervrije dranken je straks te maken krijgt met het ‘left-digit effect’ (Thomas and Morwitz, 2005). ‘’Dit is een verandering van de linker cijfers van een prijs en heeft een groot effect op het aankoopgedrag. Het verschil in aankopen tussen €3,00 en €2,99 wordt met name gedreven door de verandering van het linker cijfer, van 3 naar 2, en niet door het prijsverschil van 1 cent.’’

van Ittersum verwacht dat vergelijkbare effecten zijn te verwachten als gevolg van het opheffen van de verbruiksbelasting. “Kijk bijvoorbeeld naar een fles Coca Cola van 1.5 liter, deze kost nu €2.04. Na de opheffing zal de prijs van de Light en Zero variant uitkomen op €1,91.’’

En dan hebben we het alleen nog maar over cola en over de supermarkt. Als we kijken naar de hele linie denkt van Ittersum zeker dat het effect gaat hebben. Maar is dat voldoende? “Nee, er zijn heel veel effecten waar je rekening mee moet houden en het zal zich niet 100% vertalen, maar het is een goed begin.” Volgens de hoogleraar is de volgende stap de belasting van aardappelen, groente en fruit afschaffen: “Nu gaat alles van 6 naar 9 procent. Ik weet niet precies wat de verhoudingen zijn in de omzet en opbrengt, maar als de toename in BTW van veel producten van 6 naar 9 procent gaat, laten ze dan die van de gezonde alternatieven eraf halen of verlagen.”

“Nogmaals, ik denk dat het signaal heel mooi is en dat deze lijn van denken in bredere zin uitgerold zou kunnen gaan worden. Ik denk dat je dan met z’n allen stappen kan gaan zetten. En wat ik dus mooi vind is de deur openzetten en niet dichtdoen, oftewel het gezonde alternatief goedkoper maken in plaats van het ongezonde duurder.”