Schuld bij dodelijke verkeersongelukken

Recht en verkeer is een onderwerp dat erg veel verontwaardigde reacties heeft gekregen de afgelopen jaren. Want het gevoel dat onrecht en verkeer hand in hand gaan met elkaar, is een gevoel dat veel mensen hebben ervaren. Zo kan je het onterecht vinden dat jij wel een boete hebt gekregen omdat je door rood licht reed en jouw buurman niet. Of het feit dat je een dikke prent krijgt als je een seconde te vroeg het spoor oversteekt. Maar in gevallen van leven en dood zijn de straffen die worden opgelegd in het verkeersrecht voor niet-juristen vaak niet te bevatten. Zo is er in 2014 een spraakmakende zaak geweest waar een man uit woede een stoel naar de rechter heeft gegooid. De man die de stoel gooide was zijn dochter van twee kwijtgeraakt, evenals zijn vader en moeder (opa en oma van de dochter). Een man van 33 jaar oud had in een verkeersongeluk dochter, opa en oma overreden, waarop alle drie ter plekke overleden. Uit politieonderzoek bleek dat de man 120 km/uur reed waar je maar maximaal 80 km/uur mocht rijden. De reden dat de man de vader de stoel gooide naar de rechter? De man die zijn ouders en kind had doodgereden kreeg een taakstraf van 120 uur.

Juridische kant van het verkeersrecht

Maar waarom is het zo dat een taakstraf wordt uitgedeeld in een zaak waar drie mensen zijn doodgereden? Het onderbuikgevoel van velen zal dit niet ervaren als recht. Integendeel, de ervaring in de onderbuik zal veel sneller neigen naar onrecht. Het juridische antwoord op de vraag waarom de rechter dan uiteindelijk uitkomt op een taakstraf is te vinden in de Wegenverkeerswet 1994. Hierin staat keurig opgesomd welke straffen kunnen worden uitgedeeld bij verkeersdelicten. Bij de artikelen waar gevangenisstraffen opgelegd kunnen worden ziet de goede lezer meteen wat opvalt: deze artikelen bevatten allemaal de juridische vorm van schuld die culpa wordt genoemd. En deze culpa is wat een eventueel profielwerkstuk over dit onderwerp zo interessant maakt.

Culpa

Wat is culpa precies? Culpa is een juridische vorm van schuld. Het is een ander soort schuld dan je kent in het dagelijks taalgebruik. Het heeft niets te maken met iets opzettelijk doen. Bij culpa gaat het erom dat de verdachte aanmerkelijk onvoorzichtig is geweest. De verdachte heeft een bepaald voorval niet gewild, maar doordat hij onvoorzichtig is geweest, is het toch gebeurd. Denk bijvoorbeeld aan het per ongeluk een paar uur openlaten van de vriezer: alles in de vriezer kun je daarna weggooien. Als je dit in een juridisch kader zou bespreken, zou je kunnen zeggen dat de persoon die de vriezer open heeft gelaten culpa heeft aan het moeten weggooien van alle vriezerproducten. Hij heeft misschien niet expres de vriezer opengelaten maar dat doet er niet toe voor culpa. Hij is namelijk aanmerkelijk onvoorzichtig geweest. En deze juridische vorm van schuld is wat moet worden bewezen in elk artikel dat culpa vereist.

Dit is de reden dat het verkeersrecht zulke lage straffen oplegt voor delicten met ernstige gevolgen. Als de culpa niet kan worden bewezen, kom je meteen uit bij de taakstraffen: de Wegenverkeerswet biedt geen middenweg. In het geval van de zaak van de doodgereden dochter, opa en oma, was het politieonderzoek niet genoeg om te kunnen bewijzen dat de verdachte culpa had: er was gewoon niet genoeg bewijs dat hij daadwerkelijk te hard had gereden.

Voor je profielwerkstuk

De vraag is wat voor oplossing hiervoor te verzinnen is. Juridisch is het namelijk zo klaar als een klontje. Het is echter de vraag of de Wegenverkeerswet geen leemte bevat. Want als het maatschappelijk gevoel zich zo verzet tegen het verkeersrecht op dit punt, moet het verkeersrecht dan niet worden aangepast? En zo ja, hoe dan? Dit is erg interessant voor je profielwerkstuk, want je kan echt alle kanten op! Misschien moet de Wegenverkeerswet wel een groter scala aan straffen bevatten zodat voor elke situatie een passende straf kan worden opgelegd. Of moet de strafmaat misschien deels afhangen van het gevolg van het delict? En als je dit doet, wat voor gevolgen brengt dit dan met zich mee?

Of moet je het juist van een hele andere kant bekijken? Het probleem is dat de culpa soms moeilijk te bewijzen is en dat men daarom bij een taakstraf uitkomt. Kan je misschien de bewijskwestie makkelijker maken door bijvoorbeeld een zwarte doos in elke auto verplicht te stellen (een zwarte doos is een apparaat dat alle mogelijke gegevens opslaat over het rijgedrag, waaronder snelheid)? Sommige landen doen dit al en het resultaat is significant. Maar op wat voor bezwaren stuit je als je dit verplicht zou stellen? Kortom, genoeg om over na te denken!

Meer weten?

Als je nog vragen hebt over dit onderwerp, kun je ons altijd mailen op gammasteunpunt rug.nl. Vind je dit een leuk onderwerp? Neem dan eens een kijkje bij de studies van de Faculteit Rechtsgeleerdheid! Als je meer over de studies wil weten kun je een keer naar een Open Dag of Eén dag Rechten gaan, of een webklas volgen.