Handen uit de mouwen voor de alma mater

Hij kwam als student geneeskunde en verlaat de RUG op de kop af vijftig jaar later als hoogste baas. Een jongensdroom was het niet, de alma mater dienen. Maar Sibrand Poppema zag dat het beter kon en stroopte zelf de mouwen op. Een afscheidsgesprek.

Regent het ’s morgens dan wordt het de auto, maar als het kan neemt Sibrand Poppema de fiets naar Groningen. Stevig tempo. Kilometertje of 25 per uur. Geen trapondersteuning, elektrische fietsen zijn voor oude mensen. 69 is Sibrand, en een toonbeeld van een van de speerpunten van de RUG, healthy ageing. Als kind was het anders. Kleine Sibrand is veel ziek. Hij noemt het zelf een zegening. De dagen dat hij thuisblijft van school, kan hij lekker lezen.

Sibrand Poppema spreekt in de tegenwoordige tijd over zijn werk, als we elkaar ontmoeten, op een septemberavond, in zijn keuterboerderij in het Drentse Bunne. Het zijn de laatste weken als voorzitter van het College van Bestuur van de RUG. Bij het verschijnen van deze Broerstraat 5 is hij afgezwaaid. Misschien vertrekt hij naar Canada. Het verrassende nieuws is een dag eerder naar buiten gekomen. Poppema heeft gesolliciteerd naar het presidentschap van een Canadese universiteit. Welke wil hij niet zeggen. Er zijn er vijf die een president zoeken. Van de longlist is hij doorgedrongen tot de shortlist. Aan een eerder verblijf in Canada heeft hij zijn tweede, Canadese, nationaliteit overgehouden. Toen nodig om subsidies binnen te halen, nu een pluspunt bij de sollicitatie. Al blijft de kans dat ze de Hollandse senior kiezen natuurlijk klein.

Als Poppema met vrouw en kinderen in 1987 naar Canada gaat, verdwijnt Groningen geleidelijk uit de gedachten. Twee jaar eerder is hij aan de medische faculteit van de RUG benoemd tot hoogleraar pathologie, nu wordt hij hoofd van een afdeling op de universiteit van Alberta. De Poppema’s emigreren, Sibrand vindt dat hij niets meer in Europa heeft te zoeken. Tot een zieke schoonmoeder na acht jaar terugkeer wenselijk maakt. Zwitserland is dicht genoeg bij, slechts een uurtje vliegen van schoonmama. RUG-bestuurders uit de medische hoek, die lucht krijgen van plan Zwitserland, schrijven Poppema dat het niet eerlijk is dat hij Groningen niet overweegt. Het leidt tot twee aanbiedingen. Het bod dat het eerst op de mat ligt wint, besluit Poppema. Het wordt Groningen waar hij eerst hoofd wordt van de afdeling pathologie en daarna decaan van de medische faculteit, tot zijn benoeming als baas van de hele RUG, weer negen jaar later.

Sibrand Poppema staat bekend als een man die wil winnen. Daar maak je niet overal vrienden mee, beaamt hij. Pas las hij in een Amerikaans onderwijstijdschrift dat je, als hoogste boom in bestuurdersland, een hond moet nemen, wil je dat iemand je aardig vindt. Lachrimpels doen vermoeden dat Poppema niet erg geleden heeft onder weerstand links en rechts. Maar het noodgedwongen cancelen van een RUG-nevenvestiging in het Chinese Yantai heeft er toch ingehakt. Sibrand wil het onderwerp deze avond het liefst overslaan, noemt het een fout en een gemiste kans dat de Universiteitsraad afgelopen januari een streep zette door deze droom van hem.

Over zijn voornaamste verdiensten als voorzitter van het College van Bestuur hoeft hij niet lang na te denken. Het vergroten van studiesucces. Tegenwoordig heeft 75 procent van de studenten na vier jaar een bachelorsdiploma. Als hij in 2008 aantreedt is dat minder dan vijftig procent, twintig procent haakt in het eerste jaar al af. Onder Poppema komen er meer contacturen, worden beruchte struikelvakken uitgebannen en hij maakt zich persoonlijk sterk voor het – inmiddels RUG-breed ingevoerde - bindend studieadvies dat bepaalt dat in het eerste studiejaar 45 van de 60 punten moeten worden gehaald.

Studenten van nu zijn een stuk tevredener over de RUG dan die van toen. Toch klagen ze ook in Groningen over studiedruk. Vorig jaar stelde de Landelijke Studenten Vakbond dat driekwart van de studenten emotioneel uitgeput is. Nogal wiedes, vindt Poppema, als je altijd overal aan mee wilt doen, en continu op social media zit. Keuzes maken, en die telefoon wat vaker wegleggen, dat helpt. Voor hem geen Facebook of Twitter. Wel Instagram. Hij deelt er foto’s van de kleinkinderen, de tuin, de kippen en van mooie RUG-momenten.

Onder zijn voorzitterschap gaat de RUG de top 100 van de prestigieuze Shanghairanglijst in. Groningen komt in 2013 op 92 binnen en staat nu op 66. Met het sleutelen aan wetenschappelijke kwaliteit gaat Poppema al nadrukkelijk aan de slag als ze hem in 1999 vragen decaan te worden van de medische faculteit. Hij is net vijftig, wil nee zeggen, vindt zich er te jong voor. En hij zit zelf nog vol ambitie als onderzoeker. Maar als hij in een la een rapport vindt waarin staat dat de Groningse medische faculteit in onderzoek de zwakste van Nederland is, stroopt hij de mouwen op. Decaan Poppema haalt topwetenschappers naar Groningen die het goede voorbeeld geven. Cisca Wijmenga, vooraanstaand hoogleraar genetica, is een van hen. Sibrand staat ook aan de wieg van de tenure track, de zware route die leidt naar een professoraat. Gehaat door velen, om de exorbitante eisen en de publicatiedruk. Geprezen door Poppema. Waar eerder kandidaten die het best konden likken hoogleraar werden, zijn er nu gelijke kansen voor iedereen. Wie de route neemt, kiest daar zelf voor. Wie struikelt had eerder kunnen stoppen. No mercy.

Hij durft te stellen dat hij zelf een topwetenschapper was, op zijn vakgebied, leukemieën en lymfomen. Er is een tumor naar hem genoemd. Weliswaar alleen in Frankrijk en Wallonië, maar toch. Hij denkt nog dat ze hem in de maling nemen als hij op een Frans congres ineens lymphome Poppema ziet staan, maar het is serieus en staat nog steeds in de boeken als synoniem van het officiële nodular lymphocyte predominant Hodgkin lymphoma. Van alle kwaadaardige tumoren in de lymfeklieren is een Poppema de meest goedaardige.

Lang combineert hij besturen met onderzoek. Elke vrijdag is hij op het lab. Hij heeft promovendi. De laatste publicatie dateert van 2013, hij weet het nog precies. Twee jaar daarvoor is hij cold turkey afgekickt van de medische wetenschap. Koos Duppen, medebestuurder in het RUG-college, is ziek en overlijdt. Sibrand Poppema neemt Duppens portefeuille erbij. Twee dingen naast elkaar doen kan nog wel, drie niet. Het spijt hem. Zeker bij zijn emeritaat. De weg om weer als onderzoeker aan het werk te gaan is afgesloten. Zeven jaar eruit is te lang voor een doorstart.

Het is al laat. Gerommel bij de deur. Twee honden stormen enthousiast de kamer binnen, gevolgd door Joke, al bijna vijftig jaar mevrouw Poppema. Haar werkdag zit erop. Joke is eigenaar van restaurant De Zeven Ossen in Eext. Vandaag is ze bestookt met vragen of ze al aan het pakken is voor Canada. Mocht het zover komen, dan gaan ze, met zijn tweeën. En anders heeft Joke zelf ook nog wel een idee. Al heel lang droomt ze van een tocht van Vancouver naar Mexico. Op een trike. Met Sibrand achterop.

Sibrand Poppema:

• 24 juli 1949 geboren in Emmen
• 1968: diploma Ubbo Emmius Lyceum Stadskanaal
• 1968-1974: RUG-studie medicijnen
• 1979: promotie RUG over de Ziekte van Hodgkin
• 1985: hoogleraar pathologie Groningen
• 1999-2008: decaan medische faculteit RUG
• 2008: voorzitter college van bestuur RUG
• privé: getrouwd, twee zoons, een dochter, zes kleinkinderen

Tekst: Ellis Ellenbroek

Foto: Reyer Boxem