Duitsland voert ons uit de crisis

Juist in deze donkere tijden is het belangrijk dat Europese landen gezamenlijk optrekken. Voor Marnix Krop, alumnus rechten en oud-ambassadeur in Berlijn, staat dat al vast: ‘We stevenen af op een federaal Europa, en dat is goed voor de democratie.’

Na een lange loopbaan is Marnix Krop met pensioen. Hij studeerde rechten in Groningen, ging kort aan de slag voor denktanks en een advocatenkantoor, maar werkt al sinds 1989 voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Na drie jaar de koningin en haar regering te hebben vertegenwoordigd in Warschau, werd hij ambassadeur in Berlijn, waar hij in 2013 afscheid nam.

Dat afscheid ging niet geruisloos. Krop besloot de ervaringen en gedachten van deze dertig jaar te boekstaven en daarbij de nadruk te leggen op de ontwikkelingen in het land van zijn laatste standplaats. Dat resulteerde in het boek Hart van Europa, hoe Duitsland ons uit de crisis voert en tegen welke prijs. Hij gaat er ook de boer mee op, geeft lezingen aan elk gewillig gehoor. ‘Het onderwerp houdt mensen duidelijk bezig. En ik vertel ook nogal eens dingen waar toehoorders nooit bij stil hadden gestaan, komen ze me achteraf vaak zeggen.’

Federatief Europa

Duitsland voert ons uit de crisis, dat staat voor Krop vast. In dat zinnetje liggen twee meningen besloten. De crisis is niet permanent. En Duitsland zal ons leiden. Of we dat nu willen of niet en of de Duitsers dat nu willen of niet. De ‘prijs’ die betaald moet worden bestaat uit verschillende ontwikkelingen. Eén daarvan is de vorming van een federatief Europa – Krop is ervan overtuigd dat dat er komt. Voor hem is dat geen hoge prijs, maar juist een gunstige ontwikkeling.

Tijdens de eurocrisis bleek al de onmacht van Europa. Krop is niet tevreden over de manier waarop de euro is ingevoerd, maar om de munt te kunnen redden móeten Europese landen nog meer de handen ineen slaan, en vooral duidelijkere afspraken maken. Macht in Europa is nu nog vaak erg versnipperd, meent Krop. Een paar verantwoordelijkheden hier, een paar daar, maar daardoor kunnen zaken maar moeilijk op elkaar worden afgestemd, terwijl dat wél nodig is. Daar gaat de Europese democratie mank. Bij de eurocrisis was dat euvel zichtbaarder dan ooit. De problematiek bestreek zoveel verschillende terreinen, dat het ondoenlijk was alle relevante koppen bij elkaar te krijgen. Daarom werden de knopen uiteindelijk in relatief kleine kring doorgehakt.

Referendum GeenPeil

Krop is een enorm liefhebber van het Europese project en de meeste felle kritiek op de Europese Unie en vooral op de gedachten daarachter wijst hij dan ook van de hand. Aan de uitvoering schort van alles, maar het idee is goed, vindt hij. Dat er in Nederland op dit moment een grote beweging is die alle Europese samenwerking hekelt, vindt hij dan ook jammer. Hij begrijpt maar weinig van de mensen die hevig pleitten voor een referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. Ze krijgen hun zin, we gaan volgend jaar naar de stembus. ‘Maar nu wordt de schijn gewekt dat Oekraïne zou gaan toetreden. Dat is echt ridicuul en niet aan de orde. Het is een associatieverdrag. Niet meer dan dat. En zo’n verdrag is nu typisch iets wat je gewoon aan het parlement kunt overlaten.’

Dit referendum komt uit de koker van het weblog GeenStijl, dat al langer te hoop loopt tegen alles wat met ‘Europa’ te maken heeft. De initiatiefnemers van GeenPeil vinden dat er in Brussel altijd over de hoofden van burgers heen wordt besloten. Dat Nederland steeds meer zeggenschap afstaat, zonder dat de Nederlandse bevolking daar ooit formeel toestemming voor heeft gegeven, via verkiezingen of via referenda. Krop ziet dat dat sentiment bestaat, maar hij vindt het ongegrond. ‘We hebben in Nederland een vertegenwoordigende democratie. Dat betekent dat wij mensen kiezen die voor ons de beslissingen nemen, ook de Europese beslissingen. Dat is goed, want zulke beslissingen zijn vaak complex. Natuurlijk kunnen mensen daar bezwaren tegen hebben, maar dan moeten ze de volgende keer op iemand anders stemmen.’

Controversieel

Maar de Europese versnippering leidt wel degelijk tot gebrekkige democratie, vindt Krop, en dat gegeven is wel degelijk een probleem. Wanneer Europa een meer federale structuur krijgt, zal een deel van dat probleem zijn opgelost. Van elk onderwerp is dan meteen duidelijk op welk niveau welke beslissingen genomen kunnen worden én wat de verschillende politici op die niveaus vinden. De Europese politiek wordt daarmee transparanter en directer. De burgers hebben dan op al die niveaus stemrecht.

In Nederland mag zo’n gedachtegang op dit moment als hoogst controversieel gelden, in Duitsland, waar Krop tot 2013 ambassadeur was, is dat absoluut niet het geval, vertelt hij. ‘Dat is waarschijnlijk ook omdat ze in de Bondsrepubliek natuurlijk al aan zo’n federale structuur gewend zijn. Ze zijn er al aan gewend dat sommige onderwerpen op Bondslandsniveau worden afgehandeld en andere in Berlijn. Dat systeem werkt voor hen ook goed, dus waarom zouden ze dat in Europa vrezen?’ Krop denkt niet dat die volgens hem onvermijdelijke federalisering zal leiden tot één Europese superstaat. ‘Landen zullen nog steeds een groot deel van de verantwoordelijkheden zelf blijven houden; in elk geval verantwoordelijk blijven voor hun eigen binnenlands beleid. Maar wát in Europees verband geregeld moet worden, zoals de stabiliteit van de euro of de toestroom van vluchtelingen of de veiligheid van Europa, is dan effectiever en democratischer georganiseerd.’

Angela Merkel

Op dit moment speelt Angela Merkel een leidende rol in Europa. Haar stem weegt zwaar in allerlei heikele thema’s, ook in thema’s die Nederland aangaan, terwijl Nederlanders haar niet gekozen hebben. Nederlanders weten hoe invloedrijk Merkel is en dat Duitslands positie in het naoorlogse Europa ongekend is, maar volgens Krop zijn Duitsers zich daar veel minder van bewust. Of ze vinden het ongemakkelijk. De vorige keer dat iemand uit Duitsland de machtigste van Europa was, was dat niet voor herhaling vatbaar, vinden Duitsers ook zelf. Ze zijn bang dat er zulke associaties gemaakt zullen worden en zelf zijn ze bang voor teveel Duitse macht in Europa. ‘Maar zo langzamerhand kunnen ze er niet meer omheen. Er is ook gewoon geen ander land binnen de Europese Unie dat nu deze rol op zich kan nemen. Duitsland ligt letterlijk in het hart van Europa, niet voor niets is dat ook de titel van mijn boek. Duitsland is redelijk stabiel en redelijk rijk. Duitsland zal de verantwoordelijkheid die zo’n positie met zich meebrengt ook steeds meer nemen.’

Juist in deze donkere tijden is het belangrijk dat Europese landen gezamenlijk optrekken. Duitsland is het aangewezen land om daarin het voortouw te nemen. En ook een land waarin relatief weinig weerzin tegen ‘Europa’ bestaat, waardoor het meer slagkracht heeft. Maar, denkt Krop, uiteindelijk zal juist Duitsland helpen om Duitsland weer minder belangrijk in de unie te maken.

Marnix Krop (1948) studeerde Nederlands recht (1972) aan de RUG en behaalde later een master European Studies in Bologna en Washington DC. Hij heeft een jarenlange staat van dienst bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en was van 2006 tot 2009 ambassadeur in Warschau en van 2009 tot 2013 in Berlijn. In 2014 verscheen zijn boek Hart van Europa, Hoe Duitsland ons uit de crisis voert en tegen welke prijs bij uitgeverij Prometheus Bert Bakker.

Tekst: Franka Hummels

Bron: Decembernummer 2015 van Broerstraat 5, het alumnimagazine van de Rijksuniversiteit Groningen