Het raadsel van de grutto’s in Bangladesh

Duizenden niet-broedende grutto’s verblijven elk jaar aan de kust en in de zoetwatermoerassen van Bangladesh. Op basis van hun verschillende broedplaatsen zijn er vier ondersoorten grutto’s geïdentificeerd. Maar de vraag is welke van deze vier in de waterrijke gebieden van Bangladesh voorkomen. En hoe migreren ze van en naar Bangladesh? Promovendus Delip Das doet er onderzoek naar.

_{Door: Delip Das / Foto’s: Henk Veenstra}

Mijn naam is Delip Das en als promovendus doe ik ecologisch onderzoek naar ondersoorten grutto’s en hun migratiepatronen. De grutto is een trekvogel die tijdens zijn migratie lange afstanden aflegt. Trekvogels leggen eieren en brengen hun kuikens groot op één plek, en reizen dan duizenden kilometers om te rusten en te eten tijdens de periode dat ze niet broeden. Vervolgens keren ze in het daaropvolgende seizoen terug naar hun broedplek. Van oktober tot maart zijn grote zwermen met duizenden niet-broedende grutto's te zien aan de kust en in de zoetwatermoerassen van Bangladesh. Ze broeden afzonderlijk in een omvangrijk gebied in het noordelijke deel van de wereld, dat zich uitstrekt van IJsland in het westen tot het uiterste oosten van Rusland. Op basis van hun afzonderlijke broedplaatsen zijn er vier verschillende ondersoorten grutto’s geïdentificeerd, namelijk limosa, islandica, melanuroides en bohaii. De vraag is echter: welke van deze vier ondersoorten komt voor in de waterrijke gebieden van Bangladesh? Hoe migreren ze van en naar Bangladesh? Trekken ze langs de kust of over het Himalayagebergte?

Uitdagende vliegroutes

Het feit dat deze vragen onbeantwoord blijven, maakt ze interessant voor onderzoekers zoals ik, die zich richten op migratieonderzoek en het behoud van de soort. De vogeltrek fascineert ons: hoe weten vogels wanneer ze waar ze naartoe moeten vliegen? Welke route nemen ze? Over het algemeen volgen deze vogels een vaste vliegroute van hun broedgebied naar het niet-broedgebied en vice versa. Tot nu toe hebben ornithologen (wetenschappers die vogels bestuderen) wereldwijd negen belangrijke routes gevonden, deze noemen ze vliegroutes. Bangladesh ligt op de kruising tussen twee van deze vliegroutes: de Centraal-Aziatische vliegroute en de Oost-Aziatisch-Australische vliegroute. Omdat trekvogels van beide vliegroutes kunnen komen, maakt dit het een interessante locatie om te bestuderen, ook al vormt in het noorden van het land het Himalayagebergte een torenhoge muur en wordt dit vaak beschouwd als een enorme uitdaging voor trekvogels. Door het gebergte is echter ook de grootste rivierdelta ter wereld ontstaan, deze biedt trekvogels uitgestrekte waterrijke gebieden met voedsel- en rustmogelijkheden.

Een nieuwe ondersoort

De aanwezigheid van grutto’s in de waterrijke gebieden van Bangladesh, onder de overlappende vliegroutes, wekte mijn nieuwsgierigheid naar hun oorsprong en identiteit. Het werd nog interessanter in 2021, na de recente ontdekking van een nieuwe bohaii ondersoort in Azië. Ik ben benieuwd of hun aanwezigheid in waterrijke gebieden, in zowel zoetwater- als kustgebieden verspreid over het land, verband houdt met hun ondersoort of migratiepatroon. In theorie zouden populaties van alle drie de ondersoorten die voorkomen op de Centraal-Aziatische en de Oost-Aziatisch-Australische vliegroute ook kunnen worden aangetroffen in de waterrijke gebieden van Bangladesh, maar eerder onderzoek heeft de aanwezigheid van de ondersoort melanuroides uitgesloten. Kennis van de identiteit van de ondersoorten is essentieel voor het juiste beheer en de bescherming van een soort. Vooral voor de grutto is dit belangrijk omdat het een bedreigde soort is.

Meten en vergelijken

Daarom heb ik Bangladesh bezocht en, samen met een team, grutto’s gevangen in twee waterrijke gebieden. Eén waterrijk gebied, Nijhum Dweep National Park, ligt aan de centraal-zuidelijke kust van Bangladesh, waar grutto’s foerageren op open wadden. Het andere gebied, Tanguar Haor, ligt in het noorden van het land, 300 km van Nijhum Dweep, waar grutto’s foerageren op tal van ondiepe zoetwaterlichamen. We verzamelden bloedmonsters van elke gevangen vogel, maten hun snavel, vleugel en lengte van hun tarsus (been) om hun identiteit te verifiëren en voorzagen ze van satelliet trackers om hun trekbeweging te volgen. We gebruikten de bloedmonsters voor de sequentiebepaling van het mitochondriaal DNA (mtDNA, dat wordt doorgegeven van moeder op dochter, snel verandert en een betrouwbare methode is om verschillende evolutionaire lijnen zoals ondersoorten in dierenpopulaties vast te stellen. Vervolgens hebben we de sequentie van elke grutto uit Bangladesh uitgelijnd en vergeleken met sequenties van vier ondersoorten die zijn opgeslagen in GenBank, een database waarin algemene gensequenties van alle organismen worden opgeslagen. Uit deze analyse bleek dat er drie ondersoorten voorkomen in Bangladesh: de limosa, melanuroides en bohaii grutto. Deze vondst is uniek omdat, voor zover wij weten, nergens anders ter wereld melding is gemaakt van drie ondersoorten grutto’s die in hetzelfde gebied voorkomen.

Van Kazachstan tot China

Uit onze trackinggegevens blijkt dat grutto’s in Bangladesh een groot migratiegebied beslaan - van Kazachstan in het westen tot China in het oosten. Hun bestemming hangt af van de ondersoort waartoe ze behoren. Vogels die behoren tot de ondersoort limosa migreerden naar de oostelijke regio van Kazachstan in de buurt van de Mongoolse grens om te broeden, terwijl de ondersoort melanuroides naar oostelijk China, Mongolië en gebieden in de buurt van het Baikalmeer in Rusland migreerde, en de ondersoort bohaii naar de Sacharepubliek in Rusland migreerde. Tot onze verrassing vonden we één vogel van de ondersoort limosa die naar de Sacharepubliek vloog — het broedgebied van bohaii — en twee vogels van de ondersoort melanuroides die vlak bij de Mongoolse grens vlogen, dicht bij Kazachstan - het broedgebied van limosa. Hadden ze een fout gemaakt? Waren ze de weg kwijt geraakt en op een verkeerde plek beland? Waren we getuige geweest van een alledaagse gebeurtenis die we nu kunnen zien omdat we geavanceerde technieken hebben gebruikt, iets wat in het verleden niet mogelijk zou zijn geweest? We weten het nog niet zeker.

Baanbrekend onderzoek

Grutto’s en migratiepatronen zijn in andere delen van de wereld al uitvoerig bestudeerd, vooral in Europa, maar niet op deze interessante geografische locatie. Wat dat betreft is deze studie in Bangladesh baanbrekend en de bevindingen hebben belangrijke implicaties, niet alleen voor ecologisch en evolutionair onderzoek, maar ook voor het behoud van de soort. Het gegeven dat deze drie ondersoorten tegelijk voorkomen, suggereert dat elke verstoring of verandering in de waterrijke gebieden van Bangladesh verstrekkende gevolgen kan hebben voor meerdere broedpopulaties in Centraal- en Noord-Azië. Daarom is het belangrijk om ecologisch onderzoek in deze overlappende gebieden vanuit een mondiaal perspectief voort te zetten om het voortbestaan van deze trekvogels die in kustgebieden voorkomen op de lange termijn te garanderen.

Meer informatie

Delip Das