Zeven wetenschappers van RUG en UMCG ontvangen Vidi-beurs

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft een Vidi-financiering van maximaal €850.000 toegekend aan Laura Baams, M.J. Bonder, Ranko Gacesa, Kristina Haslinger, Julian Koellermeier, Cyril Moers en Adrià Rofes. Hiermee kunnen zij de komende vijf jaar een eigen, vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen en een onderzoeksgroep opzetten.

Vidi is gericht op ervaren onderzoekers die na hun promotie al een aantal jaren succesvol onderzoek hebben verricht. Vidi maakt samen met de Veni- en Vici-beurzen deel uit van het NWO-Talentprogramma. Binnen het Talentprogramma zijn onderzoekers vrij om hun eigen onderwerp voor financiering in te dienen. In totaal dienden in deze Vidi-ronde 829 onderzoekers een onderzoeksproject in voor financiering. Daarvan zijn 102 gehonoreerd.

RUG/UMCG-onderzoekers die een Vidi hebben ontvangen:

LHBTQ+ Jongeren in Europa: Waardoor Blijven er Verschillen in Welbevinden Bestaan?

Dr. Laura Baams (Faculteit Gedrags- & Maatschappijwetenschappen)

Dit project onderzoekt waarom LHBTQ+ jongeren in Europa nog steeds een slechter welbevinden hebben, ondanks groeiende acceptatie. Onderzoekers bestuderen of wetten en beleid het pesten en discriminatie tegen LHBTQ+ jongeren hebben verminderd. Zij zullen ook video's op YouTube en TikTok analyseren om te begrijpen hoe LHBTQ+ jongeren online stigma en identiteit ervaren. Daarnaast zullen ze de eerste langlopende studie van LGBTQ+ jongeren in Nederland lanceren, waarbij dagelijks feedback wordt verzameld over identiteitsontwikkeling en ervaringen met discriminatie. Met deze combinatie van methoden, probeert het project inzicht te krijgen in de factoren die van invloed zijn op het welbevinden van LHBTQ+ jongeren.

Zeldzame genetische variatie decoderen: de impact van isovormen op zeldzame ziekten

Dr. Marc Jan Bonder (UMCG)

Er bestaan veel verschillende zeldzame genetische ziekten, die gezamenlijk een impact hebben op een aanzienlijk deel van de bevolking. Vooruitgang in DNA-sequencing technologieën heeft de diagnostische opbrengst voor deze aandoeningen recentelijk sterk verbeterd. Maar ons beperkte begrip van wat genetische variatie buiten genen doet, gecombineerd met ons nog steeds beperkte begrip van wat verschillende isovormen van genen doen, maakt verdere diagnostische winst een uitdaging. In dit project ga ik systematisch onderzoeken hoe DNA verschillen isovormen beïnvloeden, en ga ik deze kennis inzetten om bij meer patiënten met een zeldzame ziekte te achterhalen welke DNA verandering hiervoor verantwoordelijk is.

Mysterie in je darmen: hoe evolueert het microbioom en wat betekent dit voor onze gezondheid?

Dr. Ranko Gacesa (UMCG)

In je darmen leven biljoenen micro-organismen, zoals bacteriën en virussen, die samen het microbioom vormen. Het microbioom heeft belangrijke functies zoals helpen met de spijsvertering en ons beschermen tegen ziekteverwerkers. Net zoals alles wat leeft, veranderen deze micro-organismen in de loop van de tijd. Maar er is nog veel onduidelijk over hoe deze evolutie plaatsvindt en hoe dit gezond ouder worden beïnvloed. In dit onderzoek bestuderen onderzoekers hoe het microbioom in de darmen gedurende 15 jaar evolueert. Ze willen weten welke micro-organismen veranderen, hoe deze veranderingen plaatsvinden, en of er verschillen zijn tussen gezonde mensen en patiënten met darmziekten.

De alchemie van een biochemicus - enzym-aangedreven innovatie in de farmaceutische productie

Dr. Kristina Haslinger (Faculteit Science and Engineering)

Veel geneesmiddelen zijn gebaseerd op chemicaliën die in de natuur voorkomen. Deze chemicaliën worden geproduceerd door planten, schimmels en bacteriën met behulp van gespecialiseerde biokatalysatoren (enzymen). Biochemici kunnen deze enzymen ‘lenen’ om waardevolle chemicaliën op grote schaal en op een milieuvriendelijke manier te maken. Door de enzymen van verschillende organismen op een strategische manier te combineren, kunnen nieuwe versies van dergelijke chemicalien geproduceerd worden, die nog krachtigere farmaceutische eigenschappen ten toon spreiden. In dit project zullen wetenschappers de catalogus van enzymen die beschikbaar zijn voor een dergelijke combinatorische aanpak uitbreiden en duurzame productiemethodes voor belangrijke geneesmiddelen ontwikkelen.

HiWAVE - Voorspelling van natuurrampen met adaptieve hiërarchische golfmodellen

Dr. Julian Koellermeier (Faculteit Science and Engineering)

Natuurrampen zoals tsunami's, lawines en overstromingen zijn golven die we moeten simuleren voor een betere acute respons en risicobeoordeling en -preventie op de lange termijn. Hiervoor zijn wiskundige modellen nodig die een balans moeten vinden tussen nauwkeurigheid en rekentijd om efficiënt te zijn.

HiWAVE is gericht op het vervangen van beschikbare casusgerichte modellen door nieuwe modelhiërarchieën die het mogelijk maken om verschillende modellen tegelijkertijd te gebruiken om simulaties af te stemmen op een efficiënte combinatie van snelheid en nauwkeurigheid. Dit verandert de manier waarop wiskundige modellen worden afgeleid en leidt tot uitermate efficiënte simulaties die toekomstige natuurrampen helpen voorspellen.

Donornieren heel lang bewaren met een pomp

Dr. Cyril Moers (UMCG)

In dit project werken wetenschappers aan een baanbrekende nieuwe methode om donornieren veel langer te kunnen bewaren dan nu mogelijk is. Ze ontwikkelen een geavanceerd pompsysteem om continu een nieuw ontwikkelde vloeistof door een nier te kunnen spoelen, die vloeibaar blijft terwijl het orgaan tot ruim beneden 0°C wordt afgekoeld. Met deze techniek zou het veilig langdurig "opslaan" van donororganen eindelijk werkelijkheid kunnen worden. Hierdoor zou wereldwijde uitwisseling van donornieren mogelijk zijn, wat de uitkomsten van niertransplantatie zal verbeteren. Ook kunnen niertransplantaties dan ruim van tevoren worden gepland, waardoor er minder complicaties optreden en patiënten betere toegang krijgen tot niertransplantatie.

Hersentumorchirurgie verbeteren met taalkunde

Dr. Adrià Rofes (Faculteit der Letteren)

Om problemen met taalproductie te voorkomen, wordt aan volwassenen met hersentumoren die een hersenoperatie ondergaan, gevraagd afbeeldingen van objecten te benoemen (bv. fiets). In mijn onderzoek heb ik laten zien dat het benoemen van acties (bv. zwemmen) meer en verschillende hersengebieden kan detecteren en deze taak wordt nu in ziekenhuizen gebruikt. Tegenwoordig, heb ik de kennis en het netwerk om een verwaarloosd proces te bestuderen: taalbegrip. Ik zal twee nieuwe taken ontwerpen en gebruik maken van hoogwaardige neuroimaging en computationele methoden. Dit onderzoek zal ons begrip van taal (in de hersenen) verbeteren en meer handvatten bieden om taalstoornissen te voorkomen.

Naast bovenstaande honoreringen ontvangt ook Judith Verweijen een Vidi-beurs. Verweijen deed haar aanvraag toen ze nog bij de Faculteit der Letteren werkte. Sinds juli 2024 is ze echter werkzaam bij de Universiteit Utrecht. Ze ontvangt de Vidi-beurs voor haar onderzoek Centring Armed Organizations in the Climate-Conflict Nexus (CLIMCON). CLIMCON biedt nieuwe inzichten in de samenhang tussen klimaatverandering en gewapend conflict. Door te kijken naar twee gebieden die onderhevig zijn aan langdurig gewapend geweld in het grensgebied tussen DR Congo en Burundi onderzoekt CLIMCON hoe klimaatverandering conflictdynamieken beïnvloedt en hoe gewapend conflict kwetsbaarheid voor de effecten van klimaatverandering vergroot.