Impact: Veilige toegang tot gezondheidsgegevens voor onderzoek

De komende weken introduceren de genomineerden voor de Ben Feringa Impact Award 2024 zichzelf en hun impactvolle onderzoek of project. Deze week: Anastasija Spajic, genomineerd in de categorie 'student' voor haar stageonderzoek naar de Nederlandse Health Data Access Body (HDAB-NL), een nog te ontwikkelen organisatie volgens de eisen van de European Health Data Space (EHDS).

Wie ben je?

Ik heet Anastasija Spajic. Ik ben geboren en getogen in Zwitserland, maar mijn ouders komen uit Servië en Montenegro. Na mijn bachelor Internationale Betrekkingen in Genève ben ik naar Groningen verhuisd om de master LLM Public Administration in Governance and Law in Digital Society te volgen. Momenteel werk ik als academisch medewerker bij het Zwitserse ministerie van Buitenlandse Zaken in Brussel.

Aan welke faculteit heb je gestudeerd?

Ik heb mijn masterstudie gedaan aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid. 

Waar gaat je onderzoek over?

Ik had de geweldige kans om mijn scriptie te schrijven bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), als onderdeel van mijn stage. Het onderzoek richtte zich op de Nederlandse Health Data Access Body (HDAB-NL), een nog te ontwikkelen organisatie volgens de eisen van het European Health Data Space (EHDS) Proposal. Dat heeft tot doel veilige toegang tot gezondheidsgegevens voor onderzoeksdoeleinden te waarborgen. In het onderzoek heb ik potentiële wetgevende kaders geanalyseerd die geschikt zijn om de veilige verwerkingsomgeving van het HDAB-NL op te zetten. Ik heb speciale aandacht besteed aan de farmaceutische industrie als relevante speler in de gezondheidszorgsector, omdat haar rol als gebruiker van gezondheidsgegevens extra uitdagingen met zich mee kan brengen. Om de mogelijke wetgevende kaders adequaat te beoordelen, heb ik in een eerste stap een evaluatief kader ontwikkeld aan de hand van principes van goed bestuur.

Welke impact heeft je onderzoek? Hoe kan het de samenleving helpen?

Het proefschrift biedt het CBS en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport belangrijke inzichten in de juridische (on)mogelijkheden en (mogelijke) consequenties bij de inbedding van het EHDS in Nederland. Door duidelijke aanbevelingen te doen over de mogelijke wettelijke kaders, helpt het de partijen die betrokken zijn bij de concrete implementatie van het HDAB-NL. Het onderzoek biedt een helder inzicht in de juridische complexiteit (wetgeving voor statistiek, wetgeving voor gegevensbescherming, EHDS-voorstel etc.) wat het verlenen van toegang tot gezondheidsgegevens voor onderzoeksdoeleinden betreft, zowel op EU als op Nederlands niveau. Bovendien het onderzoek ook voor bewustwording met betrekking tot de introductie van dataruimtes zoals beoogd door de Europese Unie.

Even relevant is dat het opgestelde kader voor ‘good governance’ kan worden gebruikt om de vele bestaande (en opkomende) wetgevingskaders te beoordelen die het hergebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoeksdoeleinden binnen het HDAB zouden kunnen regelen, aangezien het op maat is gemaakt en expliciete maatregelen met zich meebrengt die moeten worden genomen bij het verlenen van toegang tot gezondheidsgegevens. Kortom, het werk geeft besluitvormers concrete aanbevelingen over hoe verder te gaan op de weg om gezondheidsgegevens van individuen adequaat te beschermen en tegelijkertijd veilig hergebruik mogelijk te maken, zodat de maatschappij kan profiteren van medische vooruitgang en innovatie.

Wat was je motivatie voor het onderzoek? Wat heb je er zelf van geleerd?

Persoonlijk wist ik niet veel over het hergebruik van gezondheidsgegevens. Het is echter een onderwerp dat ons allemaal aangaat, want gezondheidsgegevens zijn bijzonder gevoelige informatie die strenge maatregelen voor gegevensbescherming vereist. Tegelijkertijd kunnen ze leiden tot belangrijke medische vooruitgang, wanneer ze worden gebruikt in onderzoek. Ik was erg gemotiveerd om een analyse te maken van zowel de gegevensbeschermingsregels als de regelgeving die het hergebruik van gezondheidsgegevens (zoals door de farmaceutische industrie) toestaat.

Door aan het onderzoeksproject te werken, kreeg ik een diepgaand inzicht in de formulering van overheidsbeleid en de rol van meerdere belanghebbenden, met name private partijen, bij de ontwikkeling ervan. Het wierp bovendien licht op de kritieke rol van goed bestuur bij het realiseren van ethische beleidsresultaten en maatschappelijke doelen, een belangrijk aandachtspunt voor overheden.

Bekijk de overzichtspagina voor meer informatie over de andere vijf genomineerden.