Liekuut | Met ‘gratis bier’ lossen we geen crisis op

In ‘Liekuut’, Gronings voor rechtuit of rechtdoorzee, delen we regelmatig de blik van één van onze wetenschappers op een actueel thema. Zo laten we zien dat RUG-onderzoekers een bijdrage leveren aan het maatschappelijke debat.

Het is verkiezingstijd dus proberen politici kiezers voor zich te winnen. Beloften, plannen en oplossingen voor alle crises vliegen ons om de oren. Maar gaat het stemmen op de juiste persoon, met het juiste plan ons écht verder brengen? Michel Dückers, Bijzonder hoogleraar Crises, Veiligheid en Gezondheid bij de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen denkt van niet. Om écht verder te komen moeten we véél meer doen: accepteren en naar de lange termijn kijken. Dat geldt voor de samenleving én politiek.

Verwachtingen

‘In Nederland leven we in een veilig, stabiel land. Er is een weinig corrupte overheid, toegang tot onderwijs, goede zorg, en veel welvaart. We hebben hoge verwachtingen van onszelf, het leven en van de overheid. Zo verwachten we dat iedere volgende generatie dezelfde of zelfs meer kansen heeft dan de vorige, dat we een huis kunnen kopen, een gezin kunnen onderhouden van ons inkomen en beschermd zijn tegen natuurrampen. We zijn niet bereid te accepteren dat dingen zomaar misgaan, en wanneer dat wél het geval is, verwachten we dat de overheid flinke inzet zal tonen om onze belangen te dienen en onze problemen op te lossen. Die verwachtingen zijn niet heel vreemd – we zijn gewend aan een bepaalde standaard, we hebben ons eigen ‘normaal’ – maar het zit ons wel in de weg. Want wanneer we onverwacht voor uitdagingen komen te staan die niet ineens opgelost kunnen worden, zoals oplopende zorgkosten en stijgende energieprijzen, woningnood of klimaatverandering, kunnen we daar niet zo goed mee omgaan. Sterker nog, onze welvaart maakt ons in zekere zin kwetsbaar.’

De kwetsbaarheidparadox

‘Die kwetsbaarheid is een paradox. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat in veilige, stabiele, welvarende landen zaken als depressies, angststoornissen en suïcide vaker voorkomen. Dat is opmerkelijk, je zou er wellicht van uit gaan dat je dat juist zou zien in landen waar minder welvaart is. Natuurlijk: in Nederland is (psychische) zorg relatief bereikbaar, wat de kans op een professionele diagnose vergroot. Daarnaast ligt er in Nederland geen al te groot taboe op het praten over mentale klachten. Naast blootstelling aan allerlei schokkende gebeurtenissen, is dus ook de populatiecontext een risico: onze welvaart beschermt niet. Hoe dat komt, is lastig te zeggen. Het zou kunnen komen omdat we, zoals al eerder genoemd, hoge verwachtingen hebben van onszelf en het leven. Of omdat we in een vrij individualistische samenleving leven waardoor we minder sociale steun ervaren. Het lijkt er in ieder geval op dat we collectief een zekere veerkracht missen, omdat we gewend zijn aan stabiliteit en welvaart. Dat is niet vreemd, maar het helpt niet bij het oplossen van een crisis.’

Korte termijnpijn

‘Het is wel duidelijk dat de verwachtingen die we hebben steeds minder realistisch zijn, en dat de problemen die we hebben niet binnen één kabinetstermijn opgelost kunnen worden. Maar wat kunnen we wel doen? Ik stel voor dat we beginnen met accepteren. Dat is de essentie van menig psychologische behandeling: accepteren dat wat er nu gebeurt gewoon tegenzit en dat het ook nog wel even kan gaan duren voordat het beter gaat. We kunnen allerlei crises niet met één handbeweging wegnemen. Ontkenning of verzet gaat ons niet helpen, het is wat het nu is. We moeten ons dus ook op de lange termijn richten, en accepteren dat de korte termijn ons waarschijnlijk pijn gaat doen. Vervolgens moeten we aan de bak, ook al zitten we onszelf daarbij in de weg.’

Geen gratis bier meer

‘Daarin ligt ook gelijk een opdracht voor de politiek. We willen liever niet horen dat de oplossingen voor onze problemen complex zijn, dat er compromissen gesloten moeten worden en dat er ingeleverd moet worden. Het is veel makkelijker om gratis bier te beloven, want wij gaan daar graag in mee. Echter, wanneer gekozen bestuurders onvermijdelijke compromissen sluiten en de oplossingen tóch langer op zich laten wachten, zijn wij teleurgesteld, kritisch en boos. Om te kunnen omgaan met een crisis hebben we hoop en perspectief nodig. Goed leiderschap kan dat bieden. We hebben politici nodig die een volledig en eerlijk verhaal vertellen. Politici die niet het aansprekende, simpele maar niet-kloppende antwoord verkondigen, maar de correcte en complexe waarheid verkiezen. Politici die zeggen: we beloven niet dat we uw problemen direct kunnen oplossen, maar we beloven wél dat we ons daar heel hard voor in gaan zetten. Als politici dat gaan doen, én wij beloven daar ook naar te luisteren kunnen we een heel eind komen.’

Overzicht van alle 'Liekuut' opiniestukken.