Impact: Hoe procesafspraken strafzaken kunnen versnellen

De komende weken introduceren de genomineerden voor de Ben Feringa Impact Award 2023 zichzelf en hun impactvolle onderzoek of project. Deze week: Laura Peters genomineerd in de categorie onderzoeker voor haar onderzoek ‘procesafspraken in strafzaken’.

Wie ben je?

Mijn naam is Laura Peters. Ik werk als universitair docent Strafrecht bij de vakgroep Strafrecht & Criminologie.

Van welke faculteit?

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Kun je kort uitleggen wat het onderzoek inhoudt?

Mijn onderzoek gaat over ‘procesafspraken in strafzaken’. Een procesafspraak houdt in dat het Openbaar Ministerie en de verdediging tot een gezamenlijk voorstel over de afdoening van een strafzaak komen. Dat leggen ze vervolgens ter toetsing voor aan de strafrechter. De onderlinge afspraken houden in dat de verdachte toezegt mee te werken aan een vlotte(re) afwikkeling van de strafzaak door bijvoorbeeld te bekennen of geen getuigen meer op te roepen. In ruil daarvoor spreekt het Openbaar Ministerie bijvoorbeeld af een lagere straf te zullen eisen. Uiteindelijk bepaalt de onafhankelijke rechter of de verdachte schuldig, en de voorgestelde straf passend is. Het idee komt uit buitenlandse strafsystemen, waar er al langer mee wordt gewerkt. Die ervaringen heb ik uitvoerig geanalyseerd en ik heb bouwstenen opgesteld voor een Nederlands procesmodel.

Wat maakt het onderzoek impactvol en hoe helpt het de maatschappij?

Onze strafrechtsketen zit verstopt. Er zijn te veel strafzaken en veel zaken duren bovenmatig lang. Een belangrijke oorzaak is dat het Openbaar Ministerie en de verdediging zich conflictueus opstellen in het strafproces en beiden het onderste uit de kan willen terwijl dat niet altijd nodig is. Tot voor kort loonde het echter niet om anders te procederen.

Langdurige strafzaken kosten onze samenleving niet alleen ongelofelijk veel geld, maar bovenal geldt: ‘Justice delayed is justice denied’. Door het OM en de verdediging van onderaf te prikkelen tot samenwerking in plaats van tegenwerking door daar iets tegenover te stellen ontstaat er meer stroomlijning en duren zaken korter. Mijn onderzoek heeft eraan bijgedragen dat de Nederlandse rechtspraktijk dit idee overnam en geeft sturing in wat wel en beter niet kan. De Hoge Raad heeft het maken van procesafspraken inmiddels onder voorwaarden goedgekeurd en er zijn plannen voor wetgeving.

Wat was de persoonlijke motivatie voor het onderzoek, en wat heb je geleerd?

Ik wil als rechtswetenschapper graag een bijdrage leveren aan het optimaliseren van ons strafsysteem. Daarbij streef ik voortdurend naar het vinden van een juist evenwicht tussen conflicterende belangen zoals waarheidsvinding, eerlijk procederen en de beperkte financiële kaders waarmee de rechtspraktijk nu eenmaal moet werken. Met dit onderzoek kon ik een omvangrijk en zeer waardevol netwerk bestaande uit Nederlandse en buitenlandse praktijkjuristen en rechtswetenschappers opbouwen en leerde ik de praktische dynamiek beter kennen. Mijn belangrijkste inzicht is te ervaren hoe innovatief wetenschappelijk onderzoek kan bijdragen aan oplossingen voor problemen in de rechtspraktijk en de samenleving. Wetenschap bedrijven is daarmee niet alleen een papieren exercitie. Dat te beseffen en ook te mogen uitdragen aan toekomstige generaties studenten en onderzoekers ervaar ik als enorm verrijkend!