Farmaceuten schetsen nog steeds te rooskleurig beeld effectiviteit antidepressiva

Farmaceutische bedrijven schetsen een te rooskleurig beeld over de effectiviteit van antidepressiva. Dat blijkt uit een onlangs gepubliceerd artikel in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS Medicine. Hoewel de situatie beter is dan een aantal jaar geleden, worden nog steeds voornamelijk positieve onderzoeksresultaten gepubliceerd. Onderzoek waaruit blijkt dat de medicijnen niet of onvoldoende werken, verdwijnt vaak onderin de bureaula.

Meer dan een miljoen Nederlanders gebruiken antidepressiva. Voordat deze medicijnen op de markt komen, wordt de effectiviteit uitgebreid onderzocht in zogenaamde clinical trials. Hoewel deze trials als gouden standaard beschouwd worden, bleek al in 2008 dat ze een veel te rooskleurig beeld van de effectiviteit van antidepressiva schetsen. Onderzoekers concludeerden toen namelijk dat er een zogenaamde publicatiebias was: vooral onderzoek waaruit een positieve werking bleek, werd gepubliceerd, terwijl onderzoek waarin geen werking gevonden werd, veel minder vaak gepubliceerd werd. En wanneer deze laatste onderzoeken wel gepubliceerd werden, waren de resultaten meestal verdraaid, zodat het leek alsof de medicijnen wel werkten.

Nieuw onderzoek

Veertien jaar later heeft epidemioloog Ymkje Anna de Vries samen met haar collega’s onderzocht of deze publicatiebias inmiddels minder is geworden. Ze publiceerden hun bevindingen onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS Medicine.

In de afgelopen veertien jaar zijn vier nieuwe antidepressiva op de Amerikaanse markt gekomen. De Vries onderzocht dertig geregistreerde clinical trials voor deze antidepressiva. In vijftien van deze trials werd een positief effect gevonden, wat betekent dat het onderzochte medicijn significant beter werkte dan een placebo. Hoewel alle onderzoeken waarin een positief effect werd gevonden gepubliceerd waren, bleken maar zeven van de vijftien studies zonder positief effect ook correct en transparant gepubliceerd te zijn. Zes studies waren helemaal niet gepubliceerd en twee studies waren wel gepubliceerd, maar rapporteerden ten onrechte een positief effect.

Waakhond

Uit de studie van de Vries blijkt dat de situatie beter is dan in 2008. Toen werden nog veel minder studies waarin antidepressiva niet voldoende effect hadden ook daadwerkelijk gepubliceerd. De Vries: “Maar er is nog steeds wel een probleem. Door deze vertekening kan het namelijk zo zijn dat antidepressiva minder goed werken dan je zou denken.” Volgens de onderzoeker is het belangrijk dat farmaceutische bedrijven goed in de gaten gehouden worden: “Deze bedrijven hebben vooral een winstmotief, dus daar moet eigenlijk een soort waakhond achter staan om ervoor te zorgen dat ze hun onderzoeksresultaten zo netjes mogelijk rapporteren.”

Contact

Ymkje Anna de Vries