Koninklijke onderscheiding voor Jaap van Manen

Donderdag 3 december ontving prof. dr. J.A. van Manen ter gelegenheid van zijn emeritaat een Koninklijke onderscheiding uit handen van burgemeester P.E.J. den Oudsten van de gemeente Groningen. Van Manen is hoogleraar Corporate Governance bij de afdeling Accountancy van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. Hij is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Van Manen (Amsterdam, 1950) heeft de accountantsopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen volledig tot bloei gebracht en accountancy in heel Nederland op de kaart gezet. Naast hoogleraar is hij ook partner bij Price Waterhouse Coopers (PwC). Vanuit zijn functie als hoogleraar richt hij zich vooral op het 'naar de maatschappij brengen' van zijn kennis en inzichten op het gebied van Corporate Governance en andersom: vanuit bedrijfsleven, overheid en non-profit organisaties brengt hij zijn expertise en praktijkervaring in in het onderwijs en onderzoek van de universiteit, daarmee een brug slaand tussen universiteit en maatschappij in brede zin. Hij is een uitstekende vertaler naar en verbinder tussen de praktijk en theorie en andersom. Zijn kennis en ervaring heeft ertoe bijgedragen dat niet alleen hij zelf als aantoonbare autoriteit in Nederland bekend staat, maar ook in zijn kielzog een groot aantal jongere Groninger onderzoekers.

Corporate Governance

Gezien de belangrijke positie die (grote) ondernemingen innemen in de maatschappij is het van cruciaal belang dat deze goed worden bestuurd. De recente geschiedenis van (boekhoud)schandalen toont aan dat dit geen sinecure is. Dit ondanks dat in 2003 de Nederlandse Corporate Governance Code (Code Tabaksblat) werd ingevoerd voor beursgenoteerde ondernemingen en organisaties van openbaar belang. In deze code zijn richtlijnen voor goed ondernemingsbestuur opgenomen. Van Manen is vanaf de start lid van de Monitoring Commissie Corporate Governance, die de code onderhoudt, verbetert en bewaakt. Na twee zittingstermijnen is Van Manen niet alleen voorgedragen voor een uitzonderlijke derde zittingstermijn maar werd hij ook gezien als de beste kandidaat voor het voorzitterschap en als zodanig benoemd door de minister. Daarmee draagt deze commissie de komende vier jaar zijn naam. In Nederland wordt hij binnen het vakgebied Corporate Governance gezien als een absolute goeroe.

Van Manen leverde een zeer uitzonderlijke en bijzonder relevante bijdrage aan de integriteit en kwaliteit van het bestuur in Nederland, specifiek bij maatschappelijk relevante organisaties, waarbij hij zich mede onderscheidt door onbaatzuchtigheid, integriteit, onafhankelijkheid en tomeloze inzet. Op grond van zijn persoonlijke kwaliteiten, kennis van de sector en als specialist op het gebied van toezicht werd hij veelvuldig gevraagd om zitting te nemen in diverse besturen. Zo is hij lid geweest van de Raad van Commissarissen van de Nederlandsche Bank en voorzitter van de Audit Commissie van de Algemene Rekenkamer. Ook in vele maatschappelijke organisaties zat hij in het bestuur, zoals de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties en Waterbedrijf Evides. Hij is een groot voorstander van divers samengestelde besturen en toezichthoudende instanties. Daarbij is hij niet alleen een groot stimulator van vrouwelijk talent, maar vraagt altijd aandacht voor alle aspecten van diversiteit, zoals leeftijd, opleiding en culturele achtergrond.

Onbaatzuchtig

Van Manen is geruime tijd lid geweest van de Raad van Toezicht en voorzitter van de audit-commissie van het Museum Boijmans van Beuningen. De wijze waarop hij zich daarbij geheel onbaatzuchtig inzette voor een variëteit aan activiteiten rondom het museum (dus buiten zijn rol als toezichthouder om) is zeer opmerkelijk. Bij zijn aftreden begin 2014 na twee volledige termijnen ontving hij de Gouden B die bij bijzondere gelegenheden wordt uitgereikt aan personen die zich op uitzonderlijke wijze hebben ingezet voor het museum. Ook door het Rijksmuseum werd hij gevraagd in de Raad van Toezicht, waar hij een belangrijke coachende rol had.

Ook als lid en later penningmeester van het bestuur van de Stichting Maatschappij en Veiligheid en tevens in verschillende projectgroepen van deze stichting speelde Van Manen een prominente rol, mede dankzij zijn tomeloze inzet. De stichting vervult een belangrijke maatschappelijke rol in de discussie over de verbetering van de veiligheid in de breedste zin, zowel gevraagd als ongevraagd, vanuit een onafhankelijke positie.

Van Manen is vrijwel altijd bereid om zijn netwerk toegankelijk te maken voor anderen om gevraagde gunsten aan derden te verlenen en heeft voor velen naast de primair zakelijke bijdragen, ook op het persoonlijke vlak een bijzondere bijdrage geleverd. Daarbij stelt hij altijd het belang van de andere persoon centraal en speelt hij een coachende rol buiten formele relaties om. Ook heeft hij een zeer sterk verbindend vermogen. Met zijn tact, humor en betrokkenheid met de medemens is hij een voortdurende bron van inspiratie, integriteit en oplossingsgerichtheid.