Promotie P.J. Helmons:Medication safety through information technology. A focus on medication prescribing and administering

Elektronisch voorschrijven voorwaarde voor medicatieveiligheid

Ziekenhuizen die IT-toepassingen als beslissingsondersteuning en barcodering gebruiken bij het voorschrijven en toedienen van medicijnen, werken efficiënter én maken minder fouten. Dit concludeert ziekenhuisapotheker Pieter Helmons in zijn proefschrift. Zijn onderzoek kan helpen bij het selecteren en configureren van deze nieuwe technologieën en biedt methodes om de effecten op medicatieveiligheid te meten.

Op 1 januari 2014 is de KNMG-richtlijn ‘Elektronisch voorschrijven’ van kracht geworden. Hierdoor mogen artsen alleen nog elektronisch medicatie voorschrijven. Bovendien is het verplicht dat deze elektronische voorschrijfsystemen de arts op het moment van voorschrijven attenderen op mogelijke problemen. Bij dit laatste is bijvoorbeeld te denken aan ongewenste combinaties van medicijnen of de melding dat een patiënt bijkomende ziekten heeft waarvoor een medicijn wordt afgeraden. De huidige elektronische voorschrijfsystemen en apotheeksystemen zorgen echter voor veel irrelevante meldingen, omdat deze systemen niet alle gegevens gebruiken die noodzakelijk zijn om een relevante melding voor de arts of apotheker te genereren. Kortom, er worden wel veel gegevens elektronisch vastgelegd, maar deze worden niet omgezet in bruikbare informatie voor de voorschrijver.

Helmons deed zijn promotieonderzoek in samenwerking met het UMCG in het Catharina Ziekenhuis Eindhoven, het Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk en in het University of California San Diego Medical Center (UCSD) in San Diego (VS). Hij richtte zich op de effecten van IT-toepassingen op de kwaliteit van het voorschrijven en toedienen van medicatie in het ziekenhuis. Uit zijn onderzoek blijkt dat systemen die laboratorium-, demografische- en medicatiegegevens van de patiënt aan elkaar koppelen via klinische beslisregels, de zogeheten beslissingsondersteunende systemen, essentieel zijn om de juiste informatie aan de behandelaar te presenteren. Dit maakt een nieuwe en efficiëntere manier van medicatiebewaking mogelijk.

De juiste toediening van medicatie wordt met name in Amerikaanse ziekenhuizen ondersteund door het scannen van barcodes op medicatie. Helmons ging na wat het effect hiervan was op medicatie-toedienfouten. Hij toonde een grote reductie hiervan aan op de verpleegafdeling, maar ook dat er geen effect op de Intensive Care-afdeling was. Verder bleek bar-codering het aantal verkeerd gevulde medicijnen in een geneesmiddeluitgifte apparaat met bijna 80% te verminderen. Helmons concludeert dat bar-codering niet een one-size-fits-all oplossing is voor medicatie toedienfouten.

Helmons ziet elektronisch voorschrijven van medicatie als een essentiële voorwaarde om technologieën te implementeren die als doel hebben de medicatieveiligheid te verhogen tijdens de meest kritische stappen van het medicatiegebruik in ziekenhuizen, namelijk het voorschrijven en toedienen van medicatie.

Pieter Helmons studeerde Farmacie aan de Universiteit Utrecht. Hij deed zijn onderzoek in het Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk en in het UCSD Medical Center in San Diego. Hij werkt momenteel als ziekenhuisapotheker in het St Jansdal Ziekenhuis in Harderwijk.