Grote NWO-subsidie voor onderzoek naar religieuze leescultuur in middeleeuwse steden

Dr. Sabrina Corbellini en prof.dr. Bart Ramakers van de Faculteit Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen hebben onlangs van NWO een prestigieuze subsidie van € 750.000 ontvangen voor het project ‘Cities of Readers: Religious Literacies in the Long Fifteenth Century’.

Het gehonoreerde onderzoeksproject zal een nieuwe visie ontwikkelen op de ‘lange vijftiende eeuw’ (ca. 1400-1550) en laten zien dat deze periode een van de fundamentele periodes voor de vorming van de culturele identiteit van het moderne Europa is. In tegenstelling tot wat nog steeds algemeen gedacht wordt, waren het namelijk niet de elites als hof, kerk en clerus, maar juist gewone mensen die nieuwe vormen van religieuze participatie voor zichzelf creëerden en daarmee een actieve rol gingen spelen in de overdracht van religieuze kennis in de volkstalen. Deze dynamiek vormt een belangrijke kiem voor de burgerparticipatie die vanaf de late middeleeuwen in Europa tot ontwikkeling kwam.

Religieuze teksten in volkstalen

Deze nieuwe vormen van religieuze participatie door ‘leken’ werden mogelijk gemaakt doordat vanaf de vijftiende eeuw in de verstedelijkte delen van Europa steeds meer religieuze teksten in de volkstalen beschikbaar kwamen. Uit recent onderzoek is gebleken dat deze teksten niet alleen door priesters/kloosterlingen vanuit het Latijn vertaald en aan leken ter beschikking gesteld werden, maar dat leken – voor het merendeel stadsbewoners – zelf een actief aandeel hadden in het verzamelen, schrijven, bewerken en doorgeven van die teksten in handschriften en gedrukte boeken.

Groepsverband

Naast de innovatieve bottom-up benadering, richt Cities of Readers zich tevens niet alleen op het individu, maar bestudeert het de religieuze participatie van groepen als geheel. Uitgangspunt van de onderzoekers is dat niet alleen de omgang met de teksten zelf – het verzamelen, schrijven, bewerken, lezen – in groepsverband plaats vond, maar dat ook het resultaat ervan – de interpretaties, de ideeën, het gedrag – vaak in groepsverband werden bereikt. Het project richt zich voornamelijk op de bestudering van de religieuze praktijk van leken in de Nederlanden en Noord-Frankrijk. Uniek aan deze gebieden zijn de brede geografische verspreiding van teksten en de relatief veel voorkomende meertaligheid van de lezers.

Dr. S. Corbellini is Rosalind Franklin Fellow en als universitair hoofdocent verbonden aan de leerstoel Middeleeuwse geschiedenis van de Faculteit Letteren. Haar expertise ligt op het vlak van de Cultuurgeschiedenis van de Middeleeuwen, de boekgeschiedenis en de Middelnederlandse letterkunde.

Prof. dr. B.A.M. Ramakers is hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde aan de Faculteit Letteren. Hij is een expert op het gebied van de Nederlandse literatuur tot 1800 en in het bijzonder op de Middeleeuwen en de rederijkerstijd.