Promotie mw. E.I.M. Jiresch: Im Netzwerk der Kulturvermittlung. Sechs Autorinnen und ihre Bedeutung für die Verbreitung skandinavischer Literatur und Kultur in West- und Mitteleuropa um 1900

Promotie: mw. E.I.M. Jiresch, 14.30 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Im Netzwerk der Kulturvermittlung. Sechs Autorinnen und ihre Bedeutung für die Verbreitung skandinavischer Literatur und Kultur in West- und Mitteleuropa um 1900

Promotor(s): prof.dr. M. Norde, prof.dr. P. Broomans

Faculteit: Letteren

Vrouwelijke ‘bemiddelaars’ Scandinavische cultuur eind 19e eeuw zeer actief

In de laatste decennia van de negentiende eeuw werd moderne Scandinavische literatuur in Europa steeds meer gelezen en raakten tevens verscheidene maatschappelijke en culturele ideeën uit de Scandinavische landen in Europa bekend. Van niet te onderschatten belang in dit proces waren de agenten/actoren van de bemiddeling: de vertalers, literaire critici, literaire agenten, redacteuren, uitgevers, taaldocenten, journalisten, etc. - de zogenaamde 'cultuurbemiddelaars'. Deze cultuurbemiddelaars waren meestal vrouwen die vaak in de schaduw van beroemde auteurs leefden en werkten. Ze vertaalden, bemiddelden, recenseerden wereldbekende namen zoals August Strindberg, Selma Lagerlöf en Henrik Ibsen, maar raakten zelf in de vergetelheid. Ze worden in vrijwel alle literatuur- en cultuurhistorische naslagwerken over het hoofd gezien.

Daarom ligt de focus van het proefschrift van Ester Jiresch op zes vrouwelijke cultuurbemiddelaars, hun leven, hun werk en hun netwerken die allemaal een belangrijke rol in de Europese receptie van moderne Scandinavische literatuur en cultuur speelden.

Drie van de behandelde vrouwen zijn afkomstig uit het Nederlandstalig gebied: Margaretha Meyboom (1856-1927), Marie Belpaire (1853-1948) en Dien Logeman-van der Willigen (1864-1925). Uit het Duitstalig gebied werden de vertaaloeuvres van Marie Herzfeld (1855-1940), Mathilde Prager (1844-1921) en Laura Marholm (1854-1928) onderzocht. Jiresch richt zich in haar onderzoek onder meer op de volgende vragen: Op welke manier droegen deze vrouwen aan de formatie van de beeldvorming van Scandinavische literatuur en cultuur in hun vaderlanden / omgeving bij? Hoe waren hun netwerken opgebouwd en hoe beïnvloedden deze hun werk? Welke rol speelde geslacht in de context van hun netwerken, van betreft hun relaties met anderen en hun eigen zelf reflectie? Zij concludeert dat de rol van de bemiddelaarster/vertaalster niet (als verwacht) passief was, maar uiterst actief en gedeeltelijk manipulatief. Het beeld van het ‘typisch Scandinavische’ dat de vrouwen ijverig bemiddelden was bovendien niet in het minst homogeen, maar enorm divers.

Ester Jiresch (Oostenrijk, 1978) studeerde Scandinavistiek en Geschiedenis aan de Universiteit Wenen. Ze verrichtte haar onderzoek aan het Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek Groningen, binnen het project ‘Scandinavian literature in Europe around 1900: the Influence of Language Politics, Gender and Aesthetics’, Faculteit der Letteren.