Promotie dhr. F.J. Vonck: De flexibiliteit van het recht van erfpacht

Promotie: dhr. F.J. Vonck, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: De flexibiliteit van het recht van erfpacht

Promotor(s): prof.mr. L.C.A. Verstappen, prof.mr. A.A. van Velten

Faculteit: Rechtsgeleerdheid

Erfpacht nuttiger dan vaak gedacht

Erfpacht is nog steeds een erg nuttig instrument bij de regulering van het gebruik van grond, aldus promovendus Fokke Jan Vonck. Juist doordat de wettelijke regeling maar weinig beperkingen stelt, maakt de rechtsfiguur maatwerk mogelijk in de diverse uiteenlopende gevallen die niet meer met elkaar gemeen hebben dan dat de relatie moet worden geregeld tussen een eigenaar en een gebruiker van grond. In het maatschappelijk debat wordt te vaak voorbijgegaan aan deze toegevoegde waarde van het erfpachtrecht, bijvoorbeeld als ervoor wordt gepleit de rechtsfiguur drastisch te hervormen of zelfs af te schaffen. Vonck laat zien dat het erfpachtrecht nog steeds van nut is en dat in het rechtssysteem diverse waarborgen bestaan tegen misbruik van machtsposities door grondeigenaren. De discussie over erfpacht zou wel eens wat minder gericht mogen zijn op de hervorming of afschaffing van de rechtsfiguur en meer op het beter benutten van de bestaande waarborgen, aldus Vonck.

Enkele decennia geleden was erfpacht een populair beleidsinstrument onder overheden. Dat is niet meer zo. Van alle gemeenten die dit gewend waren te gebruiken, wordt alleen Amsterdam nog als ‘echte’ erfpachtgemeente gezien. Het zijn inmiddels vooral anderen die de mogelijkheden van het recht hebben ontdekt. Beleggers bijvoorbeeld brengen in de rechtsfiguur een (fiscaal) aantrekkelijke vorm van ‘sale and lease back’ onder. Woningcorporaties vestigen rechten van erfpacht ten behoeve van (voormalige) huurders om hun voor een aantrekkelijke prijs een woning aan te kunnen bieden. Natuurbeschermingsorganisaties houden met het recht van erfpacht invloed op het duurzaam gebruik van de grond en verzekeren zich hiermee van een min of meer constante geldstroom. Overheden gebruiken het recht van erfpacht nu ook in bijzondere gevallen, zoals in gebieden waar op korte termijn herontwikkeling gerealiseerd moet worden.

In al deze gevallen zijn de erfpachtvoorwaarden specifiek toegesneden op de functie die de rechtsfiguur in de betreffende situatie vervult. Erfpacht is daarmee een gebruiksrecht dat met uiteenlopende doelen en onder sterk van elkaar verschillende voorwaarden wordt gevestigd. De juridische mogelijkheden om het gebruik van grond en zijn financiering met behulp van erfpacht te reguleren, zijn echter niet onbegrensd. Vonck brengt die grenzen in kaart.

Fokke Jan Vonck studeerde Nederlands recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek aan het Notarieel Instituut Groningen, Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Vonck werkt als docent privaatrecht en notarieel recht aan de RUG en is parttime als professional support lawyer verbonden aan Loyens & Loeff N.V. te Amsterdam.