Promotie dhr. D. Geerdink: Total synthesis of enantiopure lipids on mycobacterial glycolipids and a putative sex pheromone of Trichogramma turkestanica

Promotie: dhr. D. Geerdink, 11.00 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Total synthesis of enantiopure lipids on mycobacterial glycolipids and a putative sex pheromone of Trichogramma turkestanica

Promotor(s): prof. dr.ir. A.J. Minnaard

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Totaalsynthese van enantiomeerzuivere lipiden

Mycobacterium tuberculosis is de bacterie die tuberculose veroorzaakt en leidt jaarlijks nog steeds tot 1.7 miljoen doden. Danny Geerdink presenteert de eerste totaalsynthese van twee glycolipiden uit de cel enveloppe van M. tuberculosis. Deze verbindingen hebben verscheidene interessante functies. Wellicht dat één van deze twee verbindingen, Ac2SGL, gebruikt kan worden in een vaccin tegen tuberculose.

De lastige bestrijding van tuberculose komt namelijk door de multilaagse celenvelop, die bestaat uit een variëteit van moleculair complexe (glyco)lipiden. Deze lipiden vormen een vette (hydrofobe) barrière voor antibiotica. Onderzoek heeft uitgewezen dat verscheidene van deze lipiden een zeer interessante functie hebben. Het glycolipide Ac2SGL is een voorbeeld hiervan. Het stimuleert de productie van antistoffen tegen tuberculose en wordt gezien als kandidaat voor een tuberculosevaccin.

Een belangrijk onderdeel van Ac2SGL, het molecuul hydroxyphthioceraanzuur, kon Geerdink stereoselectief vervaardigen, gebruikmakend van koper-gekatalyseerde geconjugeerde addities. Deze methode werd al eerder door de Groningse groep gebruikt om phthioceraanzuur te synthetiseren. Uiteindelijk werd na 39 stappen Ac2SGL verkregen en kon na analyse de structuur worden bevestigd. Ook bleek dat de biologische activiteit van synthetisch Ac2SGL identiek is aan die van het natuurproduct. Gebruikmakend van dezelfde strategie als voor Ac2SGL, werd ook sulfolipid-1, een verwant en zeer interessant molecuul, gesynthetiseerd.

Hiernaast beschrijft Geerdink in zijn proefschrift nog de synthese van een vermoedelijk seksferomoon van een parasitaire wesp (Trichogramma turkestanica) en de inspanningen tot het synthetiseren van nog een glycolipide uit Mycobacterium tuberculosis (DAT2) en een sulfo-glycopeptidolipide uit Mycobacterium avium (S-GPL).

Danny Geerdink studeerde scheikunde in Groningen. Zijn promotieonderzoek deed hij aan de RUG, bij de basiseenheid Bio-organische Chemie van het Stratingh Instituut voor Chemie. Het onderzoeksproject valt daar binnen de onderzoekslijn Chemische Biologie van Mycobacteriële infecties en werd gefinancierd door NWO-CW. Momenteel is Geerdink werkzaam als postdoc aan het Max-Planck-Instituut in Mülheim an der Ruhr (Duitsland).