Vraag naar landbouwgrond blijft toenemen

Niet zozeer de bevolkingsgroei, maar een wereldwijd ander consumptiepatroon zal de komende decennia meer landbouwgrond vergen. Een deel van die extra vraag wordt opgevangen door intensievere landbouw, maar de mogelijkheden daarvoor zijn eindig. In westerse landen zijn de grenzen wat intensivering betreft wel bereikt. De blijvende behoefte aan landbouwgrond kan leiden tot verdere ontbossing. Dat concludeert de Oostenrijkse onderzoeker Thomas Kastner in zijn proefschrift over de veranderende vraag naar voedsel, veevoer en (brand)hout en de invloed die dit heeft op het landgebruik. Maandag 17 september promoveert hij aan de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.

De groeiende welvaart leidt wereldwijd niet alleen tot een afname van de bevolkingsgroei, maar ook tot een verandering van consumptiepatronen, waarbij meer vlees wordt gegeten en een groter beroep wordt gedaan op landbouwgrond. Vooral in ontwikkelingslanden kan deze grond meer opleveren als hij efficiënter wordt benut, maar dat laat onverlet dat hij beter niet gebruikt kan worden voor alternatieven zoals de productie van energiegewassen, zegt Kastner: 'Als dat zou gebeuren zou het systeem helemaal veranderen. De Verenigde Staten zijn nu nog voedselexporteur. Zouden ze hun landbouwgrond opofferen aan de productie van bio-ethanol dan draait dat om.'

Exportstromen

De veranderingen in voedselpatronen zullen hoe dan ook leiden tot andere in- en exportstromen van voedsel. Kastner: 'Er bestaat steeds minder verband tussen de lokale vraag naar plantaardige producten en het lokale landgebruik. Vooral tussen Zuid-Amerika, Azië en Afrika zal veel meer handel op gang komen. Daarbij maak ik me het meeste zorgen over Afrika, dat in toenemende mate afhankelijk is van de import van graan. Bij alle voedselpolitiek moeten we ons bewust zijn van de steeds grotere rol van in- en export van landbouwgewassen.'

Uit de analyse blijkt dat westerse landen het zich kunnen veroorloven om landbouwareaal prijs te geven aan bos- en natuurgebied. Ze importeren een groot deel van hun houtbehoefte. Tegelijkertijd vindt in Brazilië en Indonesië op grote schaal ontbossing plaats. Uit onderzoek van Kastner blijkt dat dat zowel het gevolg is van de export van hout naar bijvoorbeeld West-Europa, als van de grotere vraag naar landbouwgrond. Er is immers meer voedsel nodig voor de groeiende bevolking in die landen zelf.

Ontbossing

Het totale landoppervlak op aarde bedraagt 13 miljard hectare. Daarvan wordt momenteel vijf miljard hectare gebruikt voor de voedselproductie; 1,5 miljard voor akkerbouwgewassen en 3,5 miljard voor veeteelt. De rest is bos- en ander natuurgebied. Kastner denkt dat vrijwel onvermijdelijk is dat dat aandeel verder terugloopt: 'Uit de gegevens uit het verleden zie je deze trend van ontbossing al. Tenzij er een sterke politiek wordt gevoerd, gaat dat in hoog tempo door. Het is een probleem, maar je kunt niet tegen de lokale bevolking zeggen dat ze daarmee moeten stoppen. Die extra grond zal nodig blijken, tenzij we tegen alle trends in ons consumptiepatroon soberder maken.'

Curriculum vitae

Thomas Kastner (Linz, 1980) studeerde aan de Universiteit van Wenen. Zijn promotieonderzoek verrichtte hij aan het Instituut voor Energie en Milieukunde (IVEM) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij werkt inmiddels als onderzoeker aan het Instituut voor Sociale Ecologie in Wenen. Kastner promoveert maandag 17 september aan de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen op het proefschrift “Changes in human food and wood consumption and their impacts on global land demand,”

Noot voor de redactie

Meer informatie: Thomas Kastner, bij voorkeur via e-mail: kastner.thomas@gmail.com, anders tel: 050-363 4611 of 050-363 4609