Rede Matthijs Bierman, directeur Triodos Bank, Alumnus van het Jaar

Opening van het Academisch Jaar 2012/2013

Geachte heer Sterken, geachte aanwezigen,

Ik ben enorm vereerd met de benoeming tot Alumnus van het Jaar van dit prachtige, al bijna 400 jaar oude instituut. Hoewel ik me natuurlijk persoonlijk vereerd voel, beschouw ik het toch vooral als erkenning voor het werk van Triodos Bank.

Ik vind het dapper van de jury om deze titel te verlenen aan een Bankier! Alleen in reclamemakers heeft de Nederlandse bevolking nóg minder vertrouwen...

Goed, ik ben bankier, dus laten we het dan ook maar meteen over geld hebben: Als een vriend 1.000 euro van u wil lenen, wat is dan het eerste dat u vraagt? “Waar heb je het voor nodig?” Maar hebt u die vraag wel eens aan uw bank gesteld? Of hebt u alleen gevraagd hoe hoog de spaarrente is? En waarmee verdient uw bank eigenlijk het geld waaruit uw rente wordt betaald?

Feit is: ons geld zet altijd ergens iets in beweging. (Tenzij we het in een oude sok stoppen.) Of je het wilt of niet, wij beïnvloeden iedere dag de wereld om ons heen met onze financiële beslissingen. Of wij die beslissingen nou zelf nemen, of aan onze bank overlaten. Eigenlijk zijn we dus allemaal bankier.

Geld – is – macht. Toen u uw salaris, uw studiefinanciering of uw spaargeld aan uw bank toevertrouwde, hebt u ook uw macht aan uw bankier overgedragen. De vraag is alleen: door welke waarden laten wij en onze bankiers zich leiden als wij met geld omgaan en dus die macht inzetten?

Wat voor relatie hebben wij eigenlijk met geld?

We zeggen: Geld maakt niet gelukkig. Maar in werkelijkheid zijn we gewoon verslaafd. Wij laten ons graag leiden door onze portemonnee. Op alle niveaus:

•             we willen salarisverhoging (hoe meer we verdienen, hoe meer status we genieten)

•             we willen de goedkoopste voeding (anders zijn we ‘dief van onze eigen portemonnee’)

•             we beleggen in bedrijven en eisen maximalisatie van de aandeelhouderswaarde

•             we geloven dat ons land gezond is zolang de economie maar groeit, en ongezond als hij krimpt

Ik zeg het nog maar eens: Wij zijn verslaafd. Aan krediet, aan goedkope fossiele brandstoffen, aan spullen. Met alle bijbehorende verslavingsverschijnselen van dien, zoals ontkenning. In de woorden van Paul Gilding: “We kopen spullen die we niet nodig hebben met geld dat we niet hebben en zodoende drijven we ons ecosysteem naar de afgrond. En onze reactie op de huidige crisis is: Geld lenen nóg goedkoper maken om de economie nog verder aan te zwengelen…

Ze zeggen: Geld is de wortel van alle kwaad. Maar als geld de wortel van alle kwaad is, dan zou ook het omgekeerde waar kunnen zijn! Geld moet rollen, u mag zeggen welke kant op.

Bij de studie bedrijfseconomie leren we onze beslissingen baseren op ‘business cases’ waarmee we uitrekenen wat het rendement is op onze investeringen. Maar het risico is natuurlijk dat wat wel van waarde is, maar niet in geld is uit te drukken, niet mee doet in deze rekensom.

De ‘business case’ vertelt maar het halve verhaal. De wereld is geen eenvoudige marktplaats. De wereld is één interdependent systeem. Alles wat we doen, alles, heeft invloed op andere delen van het systeem. Wij zijn allemaal verantwoordelijk voor de effecten van ons economisch handelen op de samenleving en op ons ecosysteem.

Met het geld van hun spaarders kunnen banken kiezen ieder willekeurig bedrijf te financieren dat de lening, met rente, terug kan betalen. Maar een bank kan ook veel selectiever zijn en alleen geld uitlenen aan bedrijven die niet alleen winst maken, maar óók hun verantwoordelijkheid nemen op het gebied van sociale of ecologische duurzaamheid en zo de wereld een duw in de goede richting geven.

Dat vergt echter een heel ander soort bankier. Eentje die de potentie ziet van waardegedreven ondernemers. Een bankier die kan vaststellen of ze én voldoende gedreven zijn door een maatschappelijk doel, én voldoende gegrond zijn in een gezond business model.

Triodos Bank financiert sinds haar oprichting in 1980 uitsluitend bedrijven en instellingen die naast een gezond financieel rendement ook meerwaarde bieden op sociaal, cultureel of ecologisch gebied. Om onze klanten precies te laten zien wat we met hun geld doen, laten wij al onze kredietnemers zien op een interactieve wereldkaart op onze website. In het buitenland hebben enkele banken dit voorbeeld overgenomen, maar in Nederland nog niet. Een van die ondernemingen is een timmerfabriek voor doven, ‘De Verbinding’, hier maar twee kilometer vandaan. Niet alleen vinden 13 trotse dove mensen hier een baan, er wordt ook winst gemaakt om de continuïteit van het bedrijf te waarborgen. Omdat wij trots zijn dat wij dit bedrijf sinds de start vijf jaar geleden mogen financieren en het een mooi voorbeeld vinden van ondernemers die hun hart volgen én hun hoofd gebruiken, hebben wij De Verbinding genomineerd voor de Triodos Hart Hoofdprijs 2012 en dit filmpje gemaakt.

Wij leven in een geweldige tijd. Dat hoor je niet vaak tegenwoordig, zeker niet van een bankier. We leven in een geweldige tijd:

•             de vrijheid die we hebben

•             wat we weten en kunnen

•             hoe we met elkaar verbonden zijn

Ieder van ons kan iets op de agenda zetten en gehoord worden. De wereld wordt steeds kleiner.

En toch wachten we, als het over de economie gaat op iets groots, iets wat van boven komt. Een beslissing. Groen licht. Maar dat komt er niet.

Het nieuwe groot komt van onderop. Steeds meer mensen realiseren zich dat ze met hun eigen initiatieven de kwaliteit van de samenleving kunnen verbeteren. Wij zetten, namens onze spaarders, de veranderkracht van geld in voor een samenleving waarin levenskwaliteit en de menselijke waardigheid centraal staan.

De prijs die ik vandaag mag ontvangen, las ik in het persbericht, is een uiting van waardering en aanmoediging. Dat is dan geheel wederzijds:

Ik denk met veel waardering en plezier terug aan de tijd die ik in Groningen heb doorgebracht zo’n 25 jaar geleden. Van het massa onderwijs op het Zernike complex tot de intieme werkcolleges Romeins Recht bij professor Lokin, die steevast werden voortgezet in Café de Wolthoorn in de Turftorenstraat. Van de, inmiddels verdwenen, Griffestraat in de Oosterpoort waar ik woonde, tot de Grote Markt en weer terug.

Waardering en aanmoediging. Aanmoediging om niet bang te zijn om in het curriculum van de economie- en bedrijfskunde studies ook een ander geluid te laten horen dan het traditionele business case denken. Andere waarden te laten klinken naast de financiële, zoals levenskwaliteit, menselijke maat en ecologisch evenwicht.

Ik heb er alle vertrouwen in dat de RUG de komende decennia nog veel alumni gaat afleveren die vanuit een brede en op de lange termijn gerichte blik gaan bouwen aan een wereld waar toekomstige generaties net zo van zullen kunnen genieten als wij.

Ik dank u zeer en wens de Rijksuniversiteit een goed academisch jaar toe!