Wie winnen er bij de vrije kwesties?

De onderhandelaars van Paars+ zullen in hun overwegingen zeker laten meewegen wat de waarschijnlijke uitkomst is op een beleidsgebied dat tot vrije kwestie wordt gemaakt, zegt prof.dr. Frans Stokman, hoogleraar sociologie aan de RUG. 'Enkele politicologen hebben op basis van kwalitatieve analyse al gesuggereerd dat vooral het CDA en de VVD zullen profiteren van vrije kwesties. Wij komen met onze gegevens en kwantitatieve modellen tot andere conclusies wat de uiteindelijke winnaars en verliezers zijn bij vrije kwesties.'

Stokman ontwikkelde een methodologie om besluitvormings- en samenwerkingsprocessen te analyseren en verbeteren. Decide, een onderdeel van organisatieadviesbureau dutch dat verbonden is met de RUG, paste deze methodiek toe bij het voorspellen van de uitkomst van de coalitiebesprekingen.

Stokman: 'Wij veronderstellen een besluitvormend proces van geven en nemen waar dat mogelijk is, en van compromissen sluiten waar men niet tot een gezamenlijk standpunt kan komen. Bij de vrije kwesties gaan we uit van het zoeken naar een minimaal winnend draagvlak in de Kamer. Dit levert voor elk beleidsterrein een winnaar op.'

Als we alle twaalf beleidsterreinen als vrije kwesties beschouwen, vervolgt Stokman, behoort de VVD niet bij de winnaars zoals de politicologen suggereerden, maar zijn dat vooral het CDA en de PVV. Het CDA wint op vijf beleidsonderwerpen, de PVV op vier, de PvdA op twee en de VVD op slechts één.

Drie beleidsterreinen

Volgens Stokman ligt het echter meer voor de hand om alleen de terreinen waarop binnen Paars+ geen algehele overeenstemming wordt bereikt tot vrije kwesties te maken. 'In een eerder Decide-rapport van 8 juli 2010 hebben we laten zien dat dit de belangrijke beleidsterreinen zijn van kilometerheffing, belastingen en vermindering van het begrotingstekort.'

Het beleidsterrein kilometerheffing komt dan uit op het standpunt van het CDA: eerlijke beprijzing en draagvlak. Dit standpunt ligt dichter bij dat van PvdA, GroenLinks en D66 dan bij dat van de VVD. Voor zover er sprake is van een verliezer in Paars+ is dat dus de VVD op dit beleidsterrein.

De vermindering van het begrotingstekort komt als vrije kwestie uit bij het standpunt van de PVV met 15,75 miljard. Binnen Paars+ ligt dit dicht bij het standpunt van D66 (14,75 miljard). Stokman: 'Hier kunnen dus GroenLinks (10,25 miljard), PvdA (11 miljard) en VVD (20 miljard) allemaal als verliezers worden beschouwd.'

De winnaar bij het is weer het CDA. Daarbij wordt de status quo gehandhaafd. 'De grootste verliezer hier is de VVD en ook de PVV kan hier nauwelijks als winnaar worden beschouwd. Ook de rest van Paars+ kan hier niet gelukkig mee zijn,' meent Stokman.

VVD driemaal verliezer

De VVD is dus op alle drie de beleidsterreinen verliezer. Maar daarnaast blijkt dat de uitkomst dan voor de laatste twee beleidsterreinen dezelfde is als het compromis waar Paars+ zelf op uit zou komen. Stokman: 'Het compromis binnen Paars+ over de reductie van het financieringstekort komt volgens onze berekeningen rond de 15 miljard uit. In een Paars+ compromis over het belastingstelsel wordt het Btw-tarief iets verhoogd en het stelsel verder hetzelfde gelaten. Ook daar is het Paars+ compromis ongeveer gelijk aan de uitkomst als er een vrije kwestie van wordt gemaakt.'

Stokman concludeert dat het onnodig is om van de genoemde drie beleidsterreinen vrije kwesties van te maken. 'Als dit strategische inzicht gedeeld zou worden door de onderhandelaars verhoogt het de kans op het succes van de onderhandelingen binnen Paars+ aanzienlijk.'

Noot voor de pers

Meer informatie: prof.dr. F.N. Stokman, tel. 050-363 6259 of 06-22430123, e-mail: f.n.stokman rug.nl

Verdere informatie over de uitkomsten van Paars+ op alle twaalf beleidspunten zijn te vinden in het Addendum ‘Komt er een Paars+ akkoord? Hoe ziet dat er dan uit en wie profiteert van vrije kwesties?’ dat te downloaden is vanaf de website www.decide.nl