Diepenheim uitgediept

Heerlijkheid en horigheid in Oost-Nederland

Hein Harmen Jongbloed heeft voor zijn promotie, vanuit een vraagstelling naar aard en ontstaan van allodiale middeleeuwse heerlijkheden in het algemeen, de casus Diepenheim bestudeerd, vanwege zijn vroeg inzettend bronnenmateriaal. Het welbekende 'Güterverzeichniss Graf Heinrichs von Dale (1188)’ krijgt een nieuwe en diepere analyse vanuit een tot dusver schromelijk miskend en nauw verwant document, de leenrol van de graven van Dale-Diepenheim (1216/17-c. 1320). De aanmerkelijke verdieping van de kennis over de heerlijkheid Diepenheim die daardoor ontstaat, wordt ingepast in een model dat het ontstaan van zulke heerlijkheden zoekt in vroeg-middeleeuwse 'wereldlijke allodiale immuniteiten' met de daarop levende horigen als binnenkern en een buitenmantel van naderhand in leen of in (deel )voogdij van derden verkregen hoogheidsrechten elders. Opmerkelijk is de continuïteit die beide documenten via de Diepenheimse domeinrekeningen vanaf 1537 en de kadastrale opmeting 1811-1832 opleveren met de hedendaagse toestand: tal van erven die in de twee middeleeuwse documenten worden aangeduid bestaan nog steeds, uiteraard in hun tegenwoordige gedaante. Dat strekt veel verder dan enkel Diepenheim, want het Daals-Diepenheimse patrimonium lag verspreid van de Bommelerwaard tot aan Preussisch Oldendorf en van Goldenstedt bij Vechta tot Castrop-Rauxel bij Dortmund (D). Het onderzoek roert aan de ‘koningsvrijen’ van de Frankische bezettingsgarnizoenen (praesidia Francorum) in het Nederlandse rivierengebied en bespreekt objecten daar en in onder meer Heumen, Gennep, Rheden, Voorst, Deventer, Zwolle en de meeste kerspelen in de Graafschap, Gelderse Achterhoek en Twente, in Duitsland onder meer Olfen, Selm, Datteln, Ottmarsbocholt, Coesfeld, Heessen, Langenberg, Münster, Ankum en omgeving, Lohe (Bakum), Borken, Nottuln, Havixbeck, Epe, Darup, Xanten, Bentheim, Steinfurt en Cappenberg.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/0e640dc9-7ba7-4b6e-a24d-6982165f09c0