Practical applications of the flexibilities of the Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights

Promotieonderzoek breekt lans voor betaalbare medicijnen wereldwijd

In de jaren negentig stierven elke dag 8000 mensen in ontwikkelingslanden aan hiv/aids omdat er geen betaalbare medicijnen voor hen waren. Fabrikanten vroegen 15.000 euro per patiënt per jaar voor medicijnen die voor 50 euro geproduceerd konden worden. Door deze crisis namen internationale organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie en de Wereldhandelsorganisatie maatregelen waardoor de prijs van aidsmedicijnen zakte naar 80 euro per patiënt per jaar. Juriste/onderzoekster Ellen ’t Hoen beschrijft deze internationale, juridische processen in haar proefschrift. Haar onderzoek biedt aanknopingspunten om oplossingen te vinden voor andere dure, gepatenteerde geneesmiddelen, ook in Nederland.

Toegang tot dure geneesmiddelen is wereldwijd een steeds groter probleem. Fabrikanten van geneesmiddelen vragen voor hun producten een hoge prijs, ook als de productiekosten laag zijn. De hiv/aids crisis van de late negentiger jaren maakte duidelijk dat hoge geneesmiddelenprijzen vooral voor ontwikkelingslanden grote problemen opleverden. Inmiddels zijn hoge geneesmiddelenprijzen ook een probleem in rijke landen. Dat komt door de monopoliepositie die de fabrikant heeft als gevolg van een patent. Een patent geeft de houder het recht concurrenten van de markt te weren en dus zelf de prijs te bepalen. Om aids aan te pakken hebben nationale overheden maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat toegang tot goedkope geneesmiddelen van goede kwaliteit mogelijk werd, ook als deze gepatenteerd waren. Het resultaat was indrukwekkend: miljoenen mensen kregen toegang tot levensreddende behandelingen.

’t Hoen beschrijft in haar proefschrift de processen die geleid hebben tot juridische veranderingen en beleidsveranderingen om de toegang tot medicijnen te verbeteren. Haar studie brengt in kaart hoe nationale overheden gebruik hebben gemaakt van flexibiliteiten in het patentrecht (zogenaamde TRIPS flexibiliteiten) en welke lessen we daaruit kunnen trekken voor de aanpak van hoge geneesmiddelenprijzen vandaag de dag. Volgens ’t Hoen kan de hiv/aids-aanpak gevolgd worden om wereldwijd mensen toegang te geven tot betaalbare medicijnen. Ook pleit zij voor overheidsingrijpen om ervoor te zorgen dat medicijnen die met publiek geld zijn ontwikkeld, tegen een redelijke prijs worden aangeboden.

Ellen ’t Hoen (1960) is onafhankelijk adviseur op het gebied van geneesmiddelen en intellectueel eigendom. Zij verrichte haar promotieonderzoek in deeltijd aan de Global Health Unit van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Haar onderzoek heeft eerder prijzen gewonnen en aandacht gekregen in onder andere The Lancet (zie  http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)30153-8/fulltext). De titel van haar proefschrift is: “Practical applications of the flexibilities of the Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights; Lessons beyond HIV for access to new essential medicines”.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/d257bdc2-de45-47a2-b62b-acb255506c7b