Returning to routes

Marokkaans-Joodse geschiedenis ging na massale emigratie een nieuw hoofdstuk in

Massale emigratie heeft geen einde gemaakt aan de Marokkaans-Joodse geschiedenis, maar heeft daar een nieuw hoofdstuk aan toegevoegd, waarin het Marokkaans-Joodse leven niet langer uitsluitend in Marokko plaatsvond. Dat concludeert Roy Shukrun op basis van zijn promotieonderzoek. De verschillende Marokkaans-Joodse identiteiten die zich richtten op het Marokkaans-zijn ontstonden grotendeels in de tweede helft van de twintigste eeuw tijdens de postmigratiediaspora, in plaats van in Marokko zelf.

In 1945 noemden meer dan een kwart miljoen Joden Marokko hun thuis, waarmee het land de grootste Joodse bevolking in het Midden-Oosten en Noord-Afrika had. Vandaag de dag wonen er nog slechts 2.000 Joden in Marokko, terwijl bijna een miljoen Joden van Marokkaanse afkomst een levendige en zeer mobiele wereldwijde diaspora vormen. Door migratie en hun gedeelde geschiedenis, herinnering en cultuur hebben zij gevormd wat het betekent om een Marokkaanse Jood te zijn.

Aan de hand van casestudy's in verschillende centra van Marokkaans-Joods leven - van de Negev-woestijn tot het kosmopolitische Montreal - richt Shukrun zich in zijn proefschrift op de handelingsvrijheid van migranten bij het navigeren door de politieke omwentelingen van de twintigste eeuw en onderzoekt hij hoe het idee van hun oorsprong in Marokko gemeenschapsontwikkeling, identiteitsconstructie en collectieve actie inspireerde. Shukrun beschrijft onontgonnen episodes van het Joodse leven in onafhankelijk Marokko, zoals bijvoorbeeld de leraren van de Alliance Israélite Universelle die hielpen bij de opbouw van de natiestaat, of de in het buitenland geboren lerares van Marokkaanse afkomst die ontdekte dat ze in Marokko thuishoorde. Zijn proefschrift biedt nieuwe perspectieven op onderbelichte gemeenschappen en volgt de routes die migranten hebben afgelegd. Het belicht de netwerken die de leden van deze diaspora over enorme afstanden met elkaar en hun wortels verbinden.

Door de vele onthullende en soms persoonlijke verhalen stelt Shukrun dat de Marokkaans-Joodse geschiedenis niet eindigde met massale emigratie, maar juist een nieuw hoofdstuk inging. Door macro- en microgeschiedenis te combineren, vertelt zijn proefschrift het verhaal hoe Marokkaanse Joden Marokkaanse Joden werden door de uitdagingen van migratie te overwinnen en banden te kweken in een modern voorbeeld van transnationale diaspora-vorming in een geglobaliseerde wereld.