Moederstad en vaderland

Nationale identiteit in de kunst in het jonge Koninkrijk der Nederlanden

Toen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in 1815 werden samengevoegd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, probeerde koning Willem I nationale eenheid te creëren, ook in de kunst. De natievormende activiteiten in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden wierpen echter weinig vruchten af. Het Noorden en het Zuiden hadden verschillende culturele tradities en schilders opereerden veelal op lokaal niveau.

In het proefschrift Moederstad en vaderland beschrijft Anna Rademakers de artistieke ontwikkelingen in de handelssteden Amsterdam en Antwerpen en de hofsteden Brussel en Den Haag. Zij onderzoekt de verschillen in kunstopvattingen en de pogingen tot integratie en samenwerking op nationaal niveau. Ze laat ook zien hoe schilders omgingen met de Belgische Revolutie en de uiteindelijke scheiding van de twee landsdelen.

Zeker in het zuiden begon ‘nationale identiteit’ pas een rol te spelen na 1830. De schilders die zich met de nationale zaak bezig hielden deden dat eerder uit economische dan uit ideologische overwegingen. Toch was er ook binnen resp. de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden weinig sprake van een gemeenschappelijke kunstwereld. De lokale krachten waren veel sterker. Opvallend is dat er in grote lijnen zelfs meer overeenkomsten waren tussen de beide hofsteden (Brussel en Den Haag) en tussen de beide handelssteden (Antwerpen en Amsterdam), dan tussen de steden van dezelfde landsdelen.

Aan de hand van contemporaine bronnen zoals brieven, redevoeringen, krantenartikelen en de kunstwerken zelf, geeft Moederstad en vaderland een kleurrijk beeld van het culturele leven in de vroege negentiende eeuw en de mate waarin noties als nationale identiteit en nationaal besef daarin een rol speelden.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/ff5b8a83-494c-4d87-99a4-766d215e9c69